Þjóðlíf - 01.12.1985, Síða 13

um vonbrígðum.
„Ég held að það hafi verið mjög
slæmt að þessir flokkar gátu ekki unnið
betur saman ‘78 og ‘79. Ég ætla ekkert
að segja hverjum það var að kenna. En
ég tel að það hafi verið meiriháttar slys.
Ég hefði viljað að þessir flokkar hefðu
myndað saman minnihlutastjóm. Þáver-
andi formaður Framsóknarflokksins,
Ólafur Jóhannesson, hafði lýst yfir því
að Framsóknarflokkurinn myndi veija
slíka stjóm falli."
Var reynt að mynda slíka stjóm?
„Nei. Það var ekki reynt vegna þess
að menn hafa aldrei haft neina trú á
minnihlutastjómum. Ég held hins vegar
að ef þessi ríkisstjóm hefði verið mynd-
uð og síðan felld af meirihluta alþingis,
þá hefðu þessir flokkar átt að fara út til
þjóðarinnar og segja: Við óskum eftir
umboði til að mynda meirihlutastjóm.
Þetta tækifæri var ekki notað og þar er
áreiðanlega mörgu um að kenna, m.a.
áratuga gömlum væringum á milli þess-
ara flokka. Ég varð hins vegar var við
það hjá mörgum forustumönnum í Al-
þýðuflokknum, eftir að ég varð formað-
ur Alþýðubandalagsins og Kjartan Jó-
hannsson formaður Alþýðuflokksins, að
þeir höfðu skilning á að þama hefði átt
að standa öðru vísi að máliun. Og það
eiga allir leiðréttingu athafna sinna, líka
stjómmálaflokkar.
Hins vegar finnst mér að árásir Jóns
Baldvins Hannibalssonar á Alþýðu-
bandalagið leyfi manni ekki bjartsýni
um nánari samviruiu þessara flokka á
næstunni. Þeir voru að vonast til fyrir
landsfundinn að Alþýðubandalagið yrði
í tætlum eftir fundinn og ætluðu sér
bara að hirða góssið. Ég hef orðið var
við það mér til ánægju að þeir hafa
orðið fyrir vonbrigðum.“
Árásir Jóns Baldvins á ykkur. Hefur
það ekki veríð gagnkvæmt?
„Af okkar hálfu? Það er erfitt að
dæma í sjálfs sín sök. En við reyndum
veturinn 1985 að ná samstöðu gegn
ríkisstjóminni. Því höfnuðu þeir, og Jón
Baldvin var á þessu stjömuflippi sínu í
marga mánuði og það komst ekkert að
nema hann sjálfur. Ég hef á tilfinning-
unni að Alþýðuflokkurinn eigi í veru-
legtun innri erfiðleikum um þessar
mundir vegna ofstjómar og þessa ein-
leiks formannsins, sem margir flokks-
menn eru ekkert hrifnir af.“
Þið áttuð möguleika 1978 að mynda
fyrstu ríkisstjómina á íslandi án þátt-
töku borgaraflokka, ef undan er skilin
minnihlutastjóm Emils Jónssonar 1959.
Er það draumur þinn að slíkt geti orðið
að veruleika?
„Ég vona að ég fái að sjá það, að það
verði hægt að henda kerfisflokkunum
báðum út úr stjómarráðinu. Þeir hafa
ráðið þessu þjóðfélagi frá því að saga
nútímastjómmála hófst á íslandi. Þeir
hafa byggt upp valdakerfið og þeir hafa
byggt upp efnahagskerfið. Að vísu var
Alþýðuflokkurinn í ríkisstjóm 1956-71
og skildi eftir sig mjög vonda hluti eins
og til dæmis Seðlabankann. En velferð-
arþjóðfélag á íslandi, velferðarþjóðfé-
lag tO lengri tíma en einnar nætur verð-
ur aldrei byggt upp á Islandi nema
ráðist verði gegn þessu kerfi, sem borg-
araflokkamir hafa byggt upp. Nú þarf
samstöðu t.d. útgerðarmanna og sjó-
manna, fiskverkunarfólks, jafnvel
bænda og neytenda um massífa árás á
þetta milliliðakerfi verslunarauðvalds-
ins. Það gerist hins vegar ekki nema
með stórbreyttum áherslum í yfirstjóm
efnahagsmálanna.
Því segi ég: Ég vildi sjá hér ríkis-
stjóm okkar og Alþýðuflokksins. Ef til
vill með þátttöku Kvennalistans, við
eigum mikið sameiginlegt með þeim.
Bandalag jafnaðarmanna, ég veit ekki
hvort á að kalla það félagshyggjuflokk
og ég veit ekki hvort þau gera sér grein
fyrir því sjálf. En það er margt gott fólk
þar.“
Sjálfstædisflokkurmn ekki
samstarfshœfur
Þröstur ÓJafsson, framkvæmdastjóri
Dagsbrúnar og náinn samstarfsmaður
þinn, vill samstjóm A-flokkanna og
Sjálfstæðisflokksins. Hefur þú afdráttar-
lausa yfirlýsingu að gefa um þína af-
stöðu til þess?
,Já, það hef ég og hef haft lengi. Það
hefur reyndar verið tilhneiging til að
snúa út úr fyrir mér stundum. Ég hef
sagt það og segi ennþá, að frá því að
þessi ríkisstjóm var mynduð, þá hefur
öll áherslan verið á verslunina, þjón-
ustuna og milliliðina. Það er látið eins
og auðsuppsprettan í þjóðfélaginu sé
ekki vinnan, heldur auðmagnið. Sjálf-
stæðisflokkurinn gengur í fararbroddi
fyrir þessari stefnu. Þar er enginn mað-
ur sem tekur upp hanskann fyrir fram-
leiðsluatvinnuvegina.
Það sem skiptir máli núna er það sem
ég vil kalla samstaða framleiðslunnar
og fólksins. Nýsköpunarviðleitnin í okk-
ar atvinnumálum byggist á því að ýta
undir menntun og þekkingu, þróunar-
starfsemi, markaðsleit og sókn á öllum
þessum sviðum. Þessir aðilar,
menntakerfið, rannsóknakerfið og
framleiðsluatvinnuvegimir þurfa ásamt
verkalýðshreyfingunni að geta stjómað
landinu. Þá spyrð þú kannske, ja, er
ekki Sjálfstæðisflokkurinn þá með í
myndinni. Og ég svara: Ég hef enga trú
á því eins og er, því að verslunar-
auðvaldið ræður Sjálfstæðisflokknum
gersamlega. Það kann hins vegar að
vera spuming um hluta af Sjálfstæðis-
flokknum eins og gerðist 1944 og aftur
1980 þegar við mynduðum stjóm með
Gunnari Thoroddsen, stjóm sem var
mjög veik, en hélt þó uppi kaupmætti,
dró úr landflótta og byggði upp félags-
lega þjónustu.
En samstarf við markaðsöflin, þessi
ómanneskjulegu markaðs- og pen-
ingaöfl sem ráða Sjálfstæðisflokknum
núna, kemur ekki til greina af hálfu
Alþýðubandalagsins. Það er ekki á
blaði.
Ólafur Ragnar segir að á íslandi ríki
meiríhlutaveldi hægri aflanna. Ertu
sammála?
„Eins og þú hefur kannske heyrt, þá
hef ég stundum sagt að það væri eðh-
legt að Sjálfstæðisflokkurinn fengi
svona 5-7% atkvæða. Hann stendur
ekki fyrir víðtækari hagsmuni þegar
upp er staðið. Ég tel að hér sé rekin
pólitísk aðskilnaðarstefna af hinum ríka
. . það kemur ekki til greina af
minni hdlfu að taka einhverja
dhættu í öryggismdlum Islands.
. . .ég tel einnig að við séum með
mikið þróaðri hugmyndir um lýð-
ræði en Alþýðuflokkurinn.
ÞJÓÐLÍF 13