Þjóðlíf - 01.12.1985, Blaðsíða 26

úndubrotum eyðileggur síðan kjamorku-
sprengingin vopnið, sem nýtist aðeins einu
sinni. Röntgenleysir er því einnota vopn.
Ekki hægt að prófa
Röntgenleysinn er ekki hægt að
prófa í geimnum nema rjúfa það sam-
komulag sem stórveldin gerðu 1963 um
bann við kjamorkusprengingum þar.
Hins vegar er reynt að prófa þessa
aðferð í lofttæmdum hólfum neðanjarð-
ar. Bandaríkjamenn hafa þegar sprengt
a.m.k fjórar sprengjur í Nevadaeyði-
mörkinni í þessum tilgangi, og Sovét-
menn munu einnig hafa gert svipaðar
tilraunir. Röntgenleysirimi hefur vissa
sérstöðu innan geimvarnaáætlunarinn-
ar. Bæði stingur hann í stúf við yfirlýsta
stefnu Bandaríkjaforseta um vöm sem
ekki byggðist á kjamorkuvopnum, og
jafnframt munu kjamorkusprengingar í
geimnum setja stjómkerfið í mjög erf-
iða aðstöðu þar sem áhrif sprenging-
anna gætu eyðilagt skynjara og tölvu-
búnað.
Röntgengeislavopnin verða að vera
staðsett utan lofthjúpsins því að
röntgengeislar komast ekki nema örfáa
metra gegnum andrúmsloftið. Rætt er
um að hafa slík vopn í kafbátaflaugum
sem sendar yrðu upp úr lofthjúpnum
við fyrsta boð um árás og myndu þau
nýtast til eyðileggingar á skipti- og
renniskeiði árásarflauganna.
Ekki vantar hugmyndir að orku-
geislavopnum. Eyðingarmáttur þeirra
er þó hvergi nærri nægur. Orkumagnið
á flatareiningu, ljósstyrkurinn þar sem
leysiljósið lendir á árásarhlutnum, þarf
til að geta eyðilagt flaug að vera marg-
þúsundfalt á við það sem nú er mögu-
legt. Til að auka eyðingarmáttinn þarf
að auka afl leysisins. Styttri bylgju-
lengdir hafa svipuð áhrif. Ennfremur
eykst eyðingarmátturinn, ef hægt er að
hindra breikkun geislans á leið að skot-
markinu. Til þess þarf stóra og
fullkomna spegla og linsur. Talað er um
að setja spegla, sem eru um 10 metrar í
þvermál, út í geiminn. Svo stóra spegla
verður mjög vandasamt að smíða í
þeim gæðaflokki sem krafist er. Spegl-
arnir verða til dæmis að spegla nógu
vel til þess að orkuríkir geislamir eyði
þeim ekki.
21. júní 1985 var sendur leysigeisli frá
fjallstindi á Hawaiieyjum. Geislinn, sem
var á blágræna sýnilega sviðinu, hitti
geimferjuna Discovery og var varpað til
baka með speglum í glugga skutlunnar.
Þessi tilraun sýndi að hægt var að hitta
flaug á flugi í um 350 km hæð á 7 km
hraða á sekúndu með leysigeisla frá
jörðu. Hins vegar kom einnig vel í ljós
hvert vandamál breikkun geislans er,
því blýantsmjór geislinn var orðinn 10
metrar í þvermál þegar hann lenti á
skutlunni.
Agnageislar eru knippi atóma eða
mirrni einda, sem gefin er orka í
hröðlum ekki ósvipuðum línuhröðlum
þeim sem notaðir eru á sjúkrahúsum til
meðferðar á krabbameini. Agnimar
losa sig við orku sína í skotmarkinu og
eyðileggja það. Agnageislar eru um
Röntgenleysi yrði skotið upp úr loft-
hjúpnum úr kafbáti. Kjarnorkuspreng-
ing kemur svo leysigeislum af stað til
eyðingar sovéskri kastflaug. (Mynd úr
Scientific Am., okt. 1984)
margt „betri“ vopn en leysigeislar. Þeú:
sökkva til dæmis dýpra inn í skotmark-
ið og hægt er að beina þeim með segl-
um í stað spegla, en þeir eru ekki eins
viðkvæmir og speglamir. Geislinn er
ennfremur orkuþéttari en leysigeislar
og hefur þarrnig meiri eyðileggingar-
mátt. Agnageislar stöðvast í lofthjúpn-
um og verða því einungis að gagni úti í
geimnum. Séu agnimar hlaðnar sveigja
þær af leið í segulsviði jarðar og því er
athyglinni helst beint að óhlöðnum
agnageislum.
Við Los Alamos rannsóknastofnunina
er nú í byggingu hraðall þar sem óhlað-
in vetnisatóm eiga að ná um sautján-
faldri orku á við það sem áður var hægt.
Talið er að enn þurfi að fimmfalda þá
orku til að ná þeim kröfum sem eyðing
árásarflauga gerir til geislans. Ef þeim
kröfum yrði mætt má gera ráð fyrir að
geislaskotstöðin sem flytja þarf á braut
út fyrir lofthjúpinn verði a.m.k 25 metra
löng og vegi um 50-100 tonn. Þrátt fyrir
það að hraðlatæknin sé nú á háu stigi í
eðlisfræðirannsóknum á minnstu eind-
um efnisins, öreindunum, þá krefst
vopnatæknin miklu meiri agnastraums
samfara hárri orku, en áður hefur
þekkst. Þessi tækni er hvað styst komin
í þróun af þeim vopnum sem hér eru
nefnd. Sovétmenn búa yfir mikilli þekk-
ingu á þessu sviði og hafa bandarískir
vísindamenn sótt þangað talsverðan
fróðleik.
Kjarnorkuver út í
geiminn?
Ef efnaleysar eru sendir á braut um-
hverfis jörðu til þess að eyðileggja árás-
arflaugar Sovétmanna á lyftiskeiðinu,
verður að reikna með að hver leysir
þurfi að hafa um 100 megavatta afl. Ef
slíkur leysir getur á 2 sekúndum eyði-
lagt flaug og miðað á þá næstu þá nær
hann að eyðileggja 90 flaugar á þeim
180 sekúndum sem lyftiskeiðið varir. 16
shka leysa þarf þá til að eyða 1400
flaugum og heildaraflið samsvarar um
1.6 gigavatti. Ef gert er ráð fyrir að
leysamir þurfi um 1 sekúndu til að eyða
hverri flaug verður heildarorkuþörfin
um 140 gigajoule. Flúorvetnisleysar
munu þurfa a.m.k. 1 kg af eldsneyti fyrir
hvert megajoule af orku sem þeir gefa
frá sér, eða eitt tonn á hvert gigajoule.
Til þess að eyða þessum 1400 flaugum
þarf því 140 tonn af eldsneyti. Eins og
fyrr var nefnt þarf líklega nokkur
hundruð leysa á braut til þess að 16 séu
örugglega í sjónmáli við flaugamar á
hverjum tíma. Miðað við 250 leysa þarf
þá að flytja um 2300 tonn af eldsneyti á
brautir umhverfis jörðu, sem er meúra
en 1.5 tonn á hverja flaug sem á að
eyðileggja.
Geimferjur geta nú borið um 15 tonna
farm í hverri ferð upp á þær brautir
sem hér er um rætt. Samkvæmt þessu
litla reikningsdæmi þarf því um 160
ferðir bara til að koma eldsneytinu fyrir.
Síðan þarf að margfalda þessa tölu til
þess að koma sjálfum vopnunum fyrir.
Ef við notuðum excimerleysi á jörðu
niðri til þessarar vamar og reiknum
með 6% raforkunýtni þarf um 26 giga-
vatta rafafl til að eyða 1400 flaugum. Til
þess þurfa um 26 kjamorkuver að
standa reiðubúin fyrir hugsanlega 3ja
mmútna notkun. Þessa tölu þarf að
margfalda til þess að vinna gegn orku-
tapi á leið geislans um skýjaðan
lofthjúp.
Orkuþörf vopnanna sem em staðsett
á jörðu niðri er samt ekki talin vera neitt
vandamál því tæknrn er þekkt og að-
eins kostnaður því fylgjandi að bæta við
26 ÞJÓÐLÍF