Þjóðlíf - 01.12.1985, Síða 49

ÓRI OG ELJA
smásaga eftir Sigurð A. Friðþjófsson
Ef til vill erum viö stödd í forsögu marmsins skömmu eftir
að hann hefur beislað eldinn; ellegar í hulinni framtíð þegar
eldurinn hefur ætt úr greipum hans.
í gróðursælum hlíðum fjallsins Tákn lifði ættkvíslin Dís.
Dísar voru menntaðir í siðum náttúrunnar og forfeðra sinna.
Hjá þeim þekktust hvorki lög né regla en viss grundvaUar-
atriði giltu þó um hegðan þeirra og voru þau svo gróin inn í
merg og bein Dísa að ekki er fjarri lagi að álíta að þau hafi
búið í genum þeirra og þarrnig borist í arf frá kynslóð til
kynslóðar, án þess að nokkru sinni hafi verið efast um
réttmæti þeirra. Þeim voru þessi grundvaliaratriði eðlislæg,
svo dagsfarsleg, að þeir gerðu sér enga grein fyrir tilvist
þeirra.
Ein þessara reglna, sem ekki var regla, heldur sjálfsagð-
ur hlutur og varla það, því enginn hafði nokkum tíman
hugsað út í að hægt væri að sniðganga hana, var að Dísar
umgengust aldrei aðra en Dísa.
Því var svo háttað að í nágrenni Dísa, nánar tiltekið í
skóginum Raun við rætur fjallsins Tákn, lifði þjóðflokkurinn
Vít. Þótt margt væri ólíkt með Vítum og Dísum gilti þó sama
grundvallarreglan hjá þeim, að eiga ekkert samneyti við
aðra en fólk af eigin ættkvísl. Vildi svo ólíklega til að Dísi
mætti Víta, sem þó gerðist einstaka sinnum, forðuðu þeir
sér hvor í sína áttina, einsog þeir hefðu séð sjálfan myrkra-
höfðingjann, sem hvorugur þó trúði á.
Einsog nærri má geta þá hafði þetta fyrirkomulag ýmsa
kosti. Var sá þó langtum stærstur að aldrei kom til árekstra
með þessum tveim ættbálkum. Þeir döfnuðu báðir í friði og
undu sér við sitt án þess að eiga á hættu öfund, úlfúð og
íhlutun nágrannans. Enda: Hvemig er hægt að öfunda þann,
sem maður veit ekkert um?
Niður hlíðar fjallsins Tákn streymdi áin Vera í flúðum og
skomingum. Hún æddi ólm um hlíð og hjalla og steyptist
niður í tignarlegum fossum. í úðanum glóði regnboginn
einsog brú yfir í annan heim; heiminn í líkama Vem, sem
ólgaði af lífi og linnti aldrei látimum í æsingnum niður
brattann. Svo hvarf hún Dísum fram af hengiflugi niður í
djúpt, kolsvart gil og drunumar vom sem fullnægingarstun-
ur vatns og jarðar.
Flaumurinn var lygn þegar hann liðaðist út úr gilinu inn í
skóginn Raun. Nú hét Vera Nár og hvert för hans var heitið
vissu hvorki Dísar né Vítar.
Stundum fóm Dísar niður á leirumar þar sem áin Nár
streymdi út úr gilinu. Þangað fóm þeir að sækja sér leir, en
leirmunagerð var í hávegum höfð meðal Dísa og vom leir-
munasmiðimir í miklum metum.
Virtastur þeirra var kona, sem hét Úð. Hún var þrautþjálf-
uð í list sinni, en óhkt mörgum listamanninum, var hún örlát
að miðla öðrum af kunnáttu sinni. Úð var kennari Óra, en
það var hann sem braut grundvallarregluna, sem ekki var
regla, heldur sjálfsagður hlutur og varla það.
Óri bar af öðrum nemendum Úðar. Sjálf sagðist hún
ekkert hafa getað kennt honum, því hann stóð henni jafnfæt-
is í hstinni áður en hann kom í nám til hennar. Strax í
upphafi námsins stundaði hann hst sína á afar sjálfstæðan
hátt. Svo persónuleg vom þessi verk hans að engum var
fært að apa upp stíl þeirra. Þau vom engu lík. Hann var
stöðugt örrnum kafinn við að brjóta af sér viðjar og að leita
nýrra tjáningarmöguleika í list sinni. í honum bjó fmmkraft-
ur sköpunarinnar, sem engu eirði.
Strax sem bam fór Óri einförum. Hann var vinasnauður
og undi sér best einn í náttúrunni. Seinna kom í ljós að þeim
stundum hafði hann ekki kastað á glæ, heldur nýtt til
nákvæmra rannsókna á uppbyggingu lífheimsins og að
þeim lærdómi bjó hann við listsköpunina seinna.
Óri var vandlátur á þann efnivið, sem hann mótaði verk
sín í. Harrn fór oft djúpt inn í skóginn Raun í leit að rétta
leimum. Ætíð var hartn einn í ferðum og átti það til að vera
burtu svo dögum skipti. Samt saknaði hans enginn, nema ef
vera skyldi Úð.
í einni shkri för hélt hann lengra niður með ánni og dýpra
inn í skóginn en dæmi vom til að nokkur Dísi hefði áður
farið. Hann hafði uppgötvað nýja brennsluaðferð. Hann
brenndi leirinn við tað, en með þeim hætti ummyndaðist
leirinn mun hægar en við venjulegar brennsluaðferðir og
fékk á sig hamrað yfirborð. Til að ná sem bestum árangri
þurfti harrn leir, sem var mun fastari fyrir en sá leir, sem var
við rætur fjallsins Tákn. Óri vonaðist til að finna leir með þá
eiginleika, ef hann héldi lengra niður með ánni.
Þrír sólarhringar vom hðnir frá því hann lagði í hann.
Stöðugt fjarlægðist hann heimabyggðina. Skógurinn var
orðinn mun þétttari en í nágrenni fjallsins og erfiður yfir-
ferðar. Rótarhnyðjur flæktust fyrir fótum hans, þéttriðið net
snýkjujurta hleypti engu í gegn og oft þurfti Óri að beita
bithvössu eggvopni sínu tO að komast áfram leiðar sinnar.
Með reglulegu millibili kannaði hann jarðveginn. Hann
var fljótur að átta sig á hvort von var á leirlögum undir
skófunum í botni skógarins, undir sverðinum á árbakkanum
eða mölinni á eyrunum í ánni. Markviss þjálfun hans frá
æsku hafði kennt honum að lesa náttúruna sem opna bók.
Hann fann mörg ágætis leirlög en ekkert þeirra fullnægði
samt kröfum hans. Degi var tekið að haha þegar hann kom í
rjóður við árbakkann. Þar ákvað hann að búa sér ból fyrir
nóttina. Hann hagræddi nokkrum steinum og útbjó eld-
ÞJÓÐLÍF 49