Þjóðlíf - 01.12.1985, Blaðsíða 52

eftir Helga Guðmundsson
Nýtt útvarp — nýr miðill
Ragnhildur Helgadóttir, fyrrverandi
menntamálaráöherra, lét á sínum
tíma orð falla í þá veru að ný útvarpslög
yrðu samþykkt svo að segja í einum
grænum. Þessi orð voru væntanlega
sögð í hita baráttunnar án mikillar
ígrundunar. Ýmsir sjáifstæðismenn hafa
lengi þráð þá stund að einkaréttur Rík-
isútvarpsins verði afnuminn. Þegar
menntamálaráðherrann var svo ákafur í
samþykkt nýrra útvarpslaga, töldu þeir
hinir sömu lag fyrir ný lög. Alþingi ís-
lendinga myndi samþykkja breytt út-
varpslög án mikillar umræðu. Á því
væri mikil nauðsyn, jafnvel af öryggis-
ástæðum; um það vitnaði lokun útvarps
og sjónvarps í verkfalli BSRB.
Áhugamönnum um þessar breytingar
varð ekki að ósk sinni. Samþykkt nýrra
útvarpslaga dróst í marga mánuði, þing-
ið tók sér rúman tíma.
Ætla hefði mátt að tíminn yrði notað-
ur til ítarlegra málefnalegra umræðna í
þinginu og í fjölmiðlum um útvarp nýrr-
ar gerðar, raunverulega þýðingu og
áhrif þess að fleiri aðilar en Ríkisútvarp-
ið gætu rekið útvarp og sjónvarp. Ekki
hefði verið óeðlilegt að stjómmála-
flokkamir og blöðin hefðu beitt sér fyrir
umfjöllun um hvað hugtök eins og
„grenndarútvarp", „svæðisútvarp" og
„landsútvarp" fælu í sér, svo aðeins eitt
sé nefnt er máli skiptir í þessu sam-
bandi.
Af þessu varð ekki og lagasetningin
sjálf skilur eftir ýmsar mikilvægar
spumingar sem vonandi fæst þó svar
við þegar útvarpsréttamefnd hefur ver-
ið kosin og reglugerð sett.
Áleitnasta spumingin er þessi: Hafa
aðrir en Ríkisútvarpið rétt til útvarps-
sendinga sem ná yfir landið allt?
í þriðju grein hinna nýju útvarpslaga
er kveðið á um að veita megi „sveitarfé-
lögum og öðmm lögaðilum tímabundið
leyfi til útvarps fyrir almenning á af-
mörkuðum svæðum" (leturbreyting
hágé.) en á öðmm stað í sömu lögum er
sagt: „Útvarpsstöð er heimilt að reisa
sendistöð og endurvarpsstöð, eiga og
reka senditæki." Hins vegar er ekkert
sagt um leyfilega langdrægni, né held-
ur hvort koma megi upp neti endur-
varpsstöðva sem næði yfir landið allt.
Þessi atriði em afar mikilvæg, m.a.
vegna stofnkostnaðar og stærðar hugs-
anlegs hlustendahóps, sem sker úr um
möguleika á að afla tekna með auglýs-
ingum.
Útvarp launþegasam-
takanna
Eins og kunnugt er af fréttum hafa
ASÍ og BSRB átt í viðræðum við SÍS um
samstarf í fjölmiðlun. Þessum viðræðum
er ekki lokið þegar þetta er ritað og
þess vegna ekki ljóst hvort af samstarfi
verður milli þessara aðila.
Fjölmiðlanefnd Alþýðusambandsins
skilaði af sér skýrslu og tillögum til
sambandsstjómar nú nýlega.
í skýrslunni er vakin athygli á að
stofnun burðugrar útvarpsstöðvar geti
kostað mun minna en hingað til hefur
verið álitið. Telur nefndin mögulegt að
koma upp útvarpsstöð, er sent geti út
með samkeppnishæfum hljómgæðum,
fyrir sex til ellefu milljónir króna, eftir
því hvaða kostir em valdir af þeim er
nefndin stingur upp á. Slíka stöð telur
nefndin mögulegt að reka fyrir ca.
fimmtán milljónir á ári og fjármagna
reksturinn með auglýsmgum og sölu
senditíma fyrir sérstaka útvarpsþætti,
en hvorutveggja er heimilt samkvæmt
nýjum útvarpslögum.
Til viðbótar við framangreindan
stofnkostnað kæmi svo sendir sem
næði til suðvesturhomsins, ef Pósti og
síma verður ekki falið að annast útsend-
ingar fyrir hinar „fijálsu“ stöðvar.
Þá er lagt til að stofnað verði útvarps-
félag verkalýðssamtakanna, er hafi
heimild til að leita eftir samstarfi við
önnur félagasamtök (m.a. SÍS) um rekst-
ur útvarps og/eða fjölbreyttari fjölmiðla-
starfsemi.
Tillögur nefndarinnar eru nú til um-
fjöllunar hjá nokkrum launþegasam-
tökum.
Ný tegund
útvarps
í umræddri skýrslu er reiknað með
að í byrjun verði rekið grenndarútvarp
fyrir Stór-Reykjavíkursvæðið sem geti
náð til um helmings þjóðarinnar. Þetta
útvarp yrði annarrar gerðar en menn
eiga að venjast. Það yrði „öðruvísi" eins
og segir í skýrslunni.
En hvemig getur útvarp verið öðru-
vísi en rásir Ríkisútvarpsins?
í nágrannalöndunum er gerður skýr
greinarmunur á grenndarútvarpi ann-
ars vegar og landsútvarpi hins vegar.
Hið sama ætti að vera uppi á teningnum
hér á landi.
Eðlismunur þessara tveggja miðla
verður kannski best skýrður með mun-
inum á stóm dagblöðunum og lands-
málablöðunum sem gefin eru út vítt og
breitt um landið. Þannig myndi grennd-
arútvarp taka önnur mál til umfjöllunar
en landsútvarpið, rétt eins og landsmál-
ablöðin fjalla um annað en dagblöðin.
Það lætur sig varða nánasta umhverfi
þess fólks sem getur hlustað á það.
Öflug grenndarstöð myndi væntanlega
einnig telja sér skylt að miðla fréttum
sem hefðu almennt gildi, en aðal-
áherslan hlyti að verða á fréttir sem
landsútvarp hefur ekki möguleika á að
sirrna.
Hér má taka dæmi og segja sem svo:
Hugsum okkur stöð sem næði yfir
Reykjavíkursvæðið, Suðumes og upp í
Borgarfjörð. Þá yrðu fluttar fréttir af því
sem gerst hefði á svæðinu, en auk þess
yrði veitt sérstök þjónusta sem miðaðist
við tiltekna, afmarkaða hluta svæðisins.
Málefni sem varða íbúa Breiðholts í
Reykjavík öðrum fremur fengju þannig
sérstaka umfjöllun; hið sama gilti um
Borgames, Seltjamames, Kópavog og
Hafnarfjörð, svo nokkur svæði séu
nefnd. Umræður og ákvarðanir í
sveitarstjómum, hinum ýmsu fé-
lagasamtökum o.s.frv. fengju meira
rými í dagskránni en í dagskrá lands-
útvarpsins.
52 ÞJÓÐLÍF