Þjóðlíf - 01.06.1991, Síða 30

ERLENT
GLÆPUM
GEÐSJÚKRA
FJÖLGAR í
DANMÖRKU
Sífellt fleiri geðsjúklingar í dönskum fangelsum. Orsakir taldar vera stöðugt
meiri niðurskurður við geðhjúkrun. Af 4000 heimilislausum eru um 1000
geðsjúklingar
BJARNI ÞORSTEINSSON DANMÖRKU
Ömurleg lífskjör margra geðsjúklinga í
Danmörku hafa verið nokkuð til umfjöll-
unar þar í landi. Og eins og á Islandi
hefur umræðan m.a. snúist um þá
ákvörðun að koma geðsjúkum afbrota-
mönnum fyrir í fangelsum en það er brot
á samþykkt Evrópuráðsins.
ýlega leitaði örvæntingarfull kona til
danskra fjölmiðla eftir aðstoð til að
fá geðklofa (schizofren) son sinn nauðung-
arinnlagðan á geðsjúkrahús áður en hann
fremdi einhvern skelfilegan glæp. Yfir-
völd létu ósk móðurinnar sem vind um
eyru þjóta. Skömmu seinna misþyrmdi
hann unnustu sinni gróflega. Nú situr
sonurinn í fangelsi og bíður eftir dómi.
Fjöldi geðsjúklinga í dönskum fangels-
um hefur aukist gífurlega á síðustu árum.
í Vestre Fængslet sem er eitt af stærstu
fangelsum í Danmörku var sjúkradeildin
á árum áður, þ.e.a.s. fyrir um 10 árum
yfirfull af föngum með skotsár, beinbrot,
astma og ýmsa líkamlega sjúkdóma. Nú er
sjúkradeildin að umbreytast í geðdeild; á
síðasta ári voru um 40% af hinum sjúku
föngum geðsjúklingar. Fjöldi geðsjúk-
linga í dönskum fangelsum hefur aukist
þrátt fyrir að fangelsisreglur Evrópuráðs-
ins segi: „Það má ekki koma einstakling-
um sem greindir eru geðveikir fyrir í fang-
elsum og það skal gera ráðstafanir eins
fljótt og unnt er til að flytja þá yfir á geð-
sjúkrahús.“ Starfsfólk fangelsanna hefur
ekki þá þekkingu sem nauðsynleg er til að
geta veitt geðsjúkum þá umönnun sem
þeir þurfa og eru fjöldamörg dæmi þess að
geðsjúkir fangar hafi verið settir í einangr-
un sem getur haft mjög slæm áhrif á sjúk-
linginn og gert sjúkdóminn enn erfiðari
viðureignar. Vist í einangrunarklefum
fangelsanna er mjög auðmýkjandi og nið-
urbrjótandi; fangarnir þurfa m.a. í mörg-
um fangelsum að vera naktir í klefunum.
Rannsóknir sem danskir læknar hafa
staðið fyrir hafa leitt í ljós að glæpir framd-
ir af geðsjúklingum í Danmörku urðu sí-
fellt tíðari á síðasta áratug. Á þessum tíma
hefur fjöldi glæpa á ári verið nokkurn veg-
inn sá sami. Og það sama gildir um fjölda
geðsjúklinga; fjöldi þeirra í Danmörku
hefur verið nokkurn veginn sá sami síð-
asta áratug. Fjöldi geðsjúklinga í fangels-
unum eykst án þess þó að geðsjúklingum
fjölgi og fjölda afbrota frömdum af geð-
sjúklingum fjölgar án þess að fjöldi af-
brota í þjóðfélaginu fari vaxandi. Og fjölg-
unin á ekki bara við um smáafbrot. Morð-
um sem framin eru af geðklofa sjúklingum
hefur á síðasta áratug fjölgað úr einu á ári í
fjögur til fimm morð á ári.
Þegar leitað er að ástæðum fyrir hinni
vaxandi glæpatíðni geðsjúkra eru flestir
sérfræðingar í geðlækningum og afbrota-
fræðum sammála um að orsakanna sé að
leita í þeim niðurskurði og þeim umbreyt-
ingum sem hafa átt sér stað innan geðkerf-
isins á undanförnum árum.
Asl. 15 árum hefur fjöldi þeirra sjúkl-
inga sem geðsjúkrahúsin geta annast
fækkað um helming. Samtímis hefur verið
veitt fé til að koma upp svokölluðum
hverfisathvörfum þar sem sjúklingar geta
tekið þátt í ýmiss konar meðferð, rætt
saman, unnið að ýmiss konar verkefnum
og fengið aðstoð frá sérþjálfuðu starfs-
fólki. Hugmyndin er að hverfisathvörfin
geti gert það mögulegt fyrir geðsjúklinga
að lifa utan geðsjúkrahúsanna með örugg
og föst tengsl við geðkerfið. En hverfis-
athvörfin eru aðeins opin á daginn auk
þess sem þau hafa engan veginn getað veitt
öllum þeim geðsjúklingum aðstoð sem
þurfa þess með.
Athvörfin eru fá og geta ekki veitt öllum
þeim aðstoð sem vilja. En það vegur enn
þyngra að þau geta aðeins veitt aðstoð
þeim sjúklingum sem eru sæmilega á sig
komnir og þ.a.l. geta sjúklingar sem eru
verr haldnir ekki leitað þangað. Þar sem
niðurskurðurinn á sjúkrahúsunum hefur
verið mikill er fleiri og fleiri sjúklingum
sem leita til móttökudeilda sjúkrahúsanna
vísað frá og því fer þeim sjúklingum fjölg-
andi sem hefur verið vísað bæði frá at-
hvörfum og frá mótttökudeildum sjúkra-
húsanna.
30 ÞJÓÐLÍF