Þjóðlíf - 01.06.1991, Síða 49

Krístiina Björklund með Silju í fanginu, Snorrí og Einar Hjörleifsson ígarðinum hjá sér. Þar er mörg tungan töluð.
landi sem ryðga í sínu móðurmáli en læra
ekki íslensku almennilega og býður heim
þeirri tilfinningu að maður eigi hvergi
heima, tilheyri hvergi).
Einar og Kristiina hafa ýmislegt um
málið að segja, annað en það sem varðar
þeirra eigin fjölskyldu. Þau tala um
hvernig tungumálið hefur í aldanna rás
verið eitt beittasta vopn mannsins til kúg-
unar á öðrum þjóðum. Að svipta þjóðir
máli sínu með valdbeitingu af einhverju
tagi er ein fljótvirkasta leiðin til að útrýma
þeim sem þjóðum því málið ákvarðar
þjóðernisvitund.
í Bretagne í Frakklandi hefur varðveist
keltnesk menning og tungumál en það er
ekki lengra síðan en á sjöunda áratugnum
að Keltum var refsað ef þeir töluðu tungu-
mál sitt, bretónsku. Þeir voru þá látnir
ganga með tréskó um hálsinn sér til háð-
ungar en hann var tákn fyrir sveita-
mennsku þeirra. Kúrdum í Tyrklandi
hefur til skamms tíma verið bannað að tala
kúrdnesku og baskneska, þjóðtunga
Baska var fyrst viðurkennd til jafns við
spænsku árið 1979. Einar segir að fróðlegt
væri að kynna sér ástand meðal þjóða Sov-
étríkjanna hvað þetta snertir, þar hafí
verið sagt í stjórnarskránni að þjóðtungur
skyldu vera ræktaðar en því hafl ekki verið
framfylgt í verki.
Þau tala um hversu mikilvægt sé að
börn fái sína fyrstu kennslu á sínu móður-
máli. Þetta kann að hljóma sem sjálfsagð-
ur hlutur en svo hefur langt í frá verið. Það
er fremur stutt síðan samísk börn í Nor-
egi, Svíþjóð og Finnlandi fóru að fá sína
barnaskólakennslu á samísku og til
skamms tíma voru danskir kennarar í
grænlenskum barnaskólum sem enga
grænlensku töluðu. Fyrsta reynsla barn-
anna af skólanum var því sú að þau skildu
alls ekki það mál sem þar var talað, auk
þess sem þau lærðu að þeirra eigin tunga
og menning væri ómerkilegri en mál
herraþjóðarinnar.
Allt þetta endaði með að börnin lærðu
hvorugt málið almennilega. Við víkjum að
málum innflytjenda og flóttamanna en
þau mál verða sífellt mikilvægari í Evrópu
nútímans. Einar talar um nauðsyn þess að
því fólki sé gefinn kostur á að aðlagast
nýju þjóðfélagi smám saman. Slík þróun
verði að gerast hægt og rólega og einnig sé
mikilvægt að svipta ekki einstaklinginn
öllu því sem tilheyri hans uppruna. Af-
leiðingar slíks geti orðið rótleysi sem síðan
leiði til félagslegra vandamála og upplaus-
nar. Við íslendingar höfum reyndar litla
reynslu af slíkum málum, við höfum lítið
þurft að kljást við spurningar eins og þá
hvort og þá í hve miklum mæli börn inn-
flytjenda eigi að fá kennslu á máli feðra
sinna. En varðandi Víetnamana t.d. þá
segir Einar að sér sýnist sú krafa gerð að
þeir taki við öllu og aðlagi sig á alltof stutt-
um tíma. Sú þjálfun og kennsla sem þeir
hljóti hjá Rauða krossinum vari of stutt til
að aðlögunin verði raunveruleg en ekki
bara á yfirborðinu.
Lokaorð Einars í samtalinu eru: „Ég
vildi ekki upplifa það að missa móðurmál
mitt. Ég held að það hljóti að vera eins og
að missa hægri hendina".
0
ÞJÓÐLÍF 49