Iðnaðarmál - 01.04.1971, Blaðsíða 16

Mencjunin vekur áhuga - ennþá
Efftir Jens Ledgaard
Nú sem stendur ríkir mikill áhugi
á lausn mengunarvandamálanna.
Blöðin og stj órnmálamennirnir eru
vakandi og taka mjög jákvæða af-
stöðu til þessara mála. En í þessu er
jafnframt fólgin mikil hætta. Ekkert
mál getur til lengdar haldið áhugan-
um vakandi, hversu alvarlegt sem
það er. Eftir tvö, eða í mesta lagi
þrjú ár, munu opinberir aðilar vera
orðnir ónæmir fyrir mengunarmál-
unum — þau munu smám saman
hverfa af forsíðum blaðanna og þok-
ast yfir á smápistlasíðurnar, og jafn-
framt mun árvekni stj órnmálamann-
anna dofna.
Þess vegna er það svo mikilvægt að
nota sér vel þá athygli, er nú beinist
að menguninni. Sennilegt er, að
mengun eins og margt annað, fylgi
20:80 reglunni, þ. e. að 80% allrar
mengunar komi frá 20% af mengun-
aruppsprettum. En hvernig sem því
er varið, hljóta að vera fjölmörg
svæði, þar sem hægt er að fjárfesta
milljarða, án þess að veruleg mengun
eigi sér stað.
í Bandaríkjunum geta „vísindaleg-
ir froðusnakkar“ vakið æsileg blaða-
skrif með hrollvekjandi — en illa
rökstuddum — tölum um afleiðingar
mengunar á ýmsum sérsviðum og
hlotið að launum ýmiss konar styrk-
veitingar, að ógleymdum ferðalög-
um til Evrópu.
Sambærilegar aðstæður höfum við
ekki í okkar landi (Danmörku). Til
þess erum við of smáir í sniðum. En
aftur á móti hafa næstum allir vís-
indamenn mjög eðlilega tilhneigingu
til að ofmeta mikilvægi sinna eigin
sérgreina, ósjálfrátt eða vísvitandi.
Og vegna smæðar þjóðarinnar munu
þeir reynast mjög fáir — ef nokkrir
— sem hafa góða heildaryfirsýn yfir
öll vandamálin.
Stj órnmálamenn eru kjörnir til
þess hlutverks að kynna sér vanda-
málin í heild og skipa þeim í for-
gangsröð samkvæmt því, en í tækni-
legum efnum verða þeir oftast nær að
byggja á álitsgerðum sérfræðing-
anna. Og þegar þær eru — eins og
t. d. skýrslur Mengunarnefndar —
3 til 4 þúsund síður, sem hægt er
síðan að vinna úr samdráttarskýrsl-
ur er nema 800 síðum, og lagðar eru
fyrir þjóðþingið, er hætt við að
mönnum förlist rétt yfirsýn. Þá er sú
hætta á ferðum, að fyrirsagnir dag-
blaðanna ráði forgangsröðinni.
Og þá er einnig hætta á kostnaðar-
sömum skyndibreytingum, er hafa
vafasöm áhrif í för með sér. Tökum
t. d. höfuðborg Tyrklands, með sitt
frjálsa umhverfi og lítilfj örlegu bif-
reiðaumferð. Þar var tekin skyndi-
ákvörðun um mjög strangar varúð-
arráðstafanir gegn útblásturslofti
bifreiða, en á sama tíma dóu 100
manns á ári úr kóleru, er átti upptök
sín í lélegu drykkj arvatni borgar-
innar.
Á því leikur enginn vafi, að meng-
un er alvarlegt heimsvandamál. Og
þar sem það er nátengt orkuneyzl-
unni, sem aftur er mælikvarði á lífs-
kjarastig þjóðanna, erum við „full-
gildir“ þátttakendur hér i þessu landi.
Því að hvað sem stjórnmálamenn-
irnir segja í kosningabaráttunni, er-
um við meðal fimm auðugustu þjóða
heimsins. Og samkvæmt Menton-yfir-
lýsingu líffræðinganna mengar einn
Bandaríkjamaður umhverfið jafn-
mikið og fimmtíu Indverjar.
Þetta leggur okkur þá skyldu á
herðar að beina sjónum okkar yfir
alla hreppapólitík og nota a. m. k.
eins langan ræðutíma á þjóðþing-
inu til málefnalegrar forgangsröðun-
ar vandamálanna og í þvarg um
bjórdósir. Að öðrum kosti munum
við eyða bæði áhuga og fjármunum
í viðureign við ómerkileg æsingamál
og lítilfj örleg sjúkdómseinkenni. Á
ljótu en hagkvæmu löndunarplássi er
komið fyrir dýrum brennslutækjum,
sem menga loftið, er síðan leiðir aft-
ur af sér mengun vatnsins. Lítið
hreppsfélag, sem í mörg ár hefur leitt
frárennsli út í torfæra mýri án þess
að angra nokkurn, er í sátt og sam-
ræmi við umhverfi sitt, en verður
síðan fyrir aðkasti og fær ekki að
vera í friði, fyrr en sett hefur verið
upp dýrt frárennsliskerfi út í vatns-
fall, sem flytur allt afrennslisskólp-
ið beina leið inn í annað hreppsfé-
lag. Lítið þorp með rotþrær og fyrsta
flokks drykkjarvatn verður að eyða
miklum fjármunum — jafnmiklum
og bráðnauðsynlegt dagheimili fyrir
börn myndi kosta — í holræsakerfi
og hreinsibúnað, því að blöðin segja,
að þetta verði allir að hafa. Og
þannig mætti lengi telja.
Mengunarvandamálin eru auðvitað
ekki ný fyrirbrigði. Árum saman
hefur verið ritað um þau í verkfræði-
tímarit, og nefndir hafa lengi starfað
á þessu sviði. Nefna má hljóðtækni-
rannsóknir (1937), reyknefnd
(1944), götuloftsnefnd (1945), fisk-
lyktarnefnd (1956), iðnaðarfrá-
Framh. á 109. bls.
110
IÐNAÐARMÁL