Læknablaðið - 01.07.2015, Blaðsíða 41

LÆKNAblaðið 2015/101 381
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
þá óraunhæfa ábyrgð. Þeir eru syrgjendur,
það er fyrst og fremst þolendur. Óskir
þeirra um óraunhæfa meðferð sem læknir
telur gagnslausa eða samrýmast ekki
velferð sjúklingsins markast oft af tilfinn-
ingum og umhyggju fyrir sjúklingnum og
vanmætti þeirra að geta ekkert gert fyrir
hann. Þá þarf að upplýsa um forsendur
ákvörðunar læknisins, bæði faglegar og
hvað samrýmist best velferð sjúklingsins.
Það þarf að gera með tungutaki sem þeir
skilja. Það þarf að koma þeim í skilning
um að þeir beri enga ábyrgð á henni né
taki yfir ábyrgð sjúklingsins. Oftast er
þeim það léttir. Það er ótækt að láta að-
standendur standa í þeirri trú að þeir beri
ábyrgð á dauða ástvinar síns. Við höfum
dæmi um að aðstandendur burðist með
samviskubit í áratugi ef ekki ævilangt. Að
spyrja aðstandendur um samþykki þeirra
fyrir því að ástvinur þeirra fari á líknar-
meðferð er því ófaglegt. Séu aðstandendur
ósáttir við mat og ákvörðun læknisins er
sjálfsagt að fá álit annars læknis og er sá
réttur víða bundinn í lög. Þá skal kalla til
annan lækni með sambærilega fræðilega
þekkingu eða yfirlækni. Einnig er hægt að
leita til siðanefndar viðkomandi sjúkra-
húss eða Embættis landlæknis. Siða-
nefndir geta gefið álit, en aldrei tekið yfir
meðferð sjúklingsins.
Fullnægjandi líknarmeðferð
Útskýra þarf fyrir sjúklingum og aðstand-
endum hvað líknarmeðferð felur í sér.
Líknarmeðferð er markviss læknisfræðileg
meðferð með þau markmið að líkna, að
lina þjáningar sjúklingsins og auka lífs-
gæði meðan hann er að deyja úr sjúkdómi
sínum, þegar lífslengjandi meðferð er
gagnslaus, sjúkdómurinn ólæknandi og
líknin er eina meðferðin sem hægt er að
veita. Grundvöllur þess að veitt sé góð og
fullnægjandi líknarmeðferð er að gera sér
grein fyrir því að ásetningurinn með með-
ferðinni er aldrei að stytta líf sjúklingsins
heldur að lina þjáningar hans. Ákvörðun
um læknisfræðilega meðferð hefur
alltaf að einhverju leyti ófyrirsjáanlegar
afleiðingar. Því verður að líta til þess hver
ásetningurinn var með ákvörðuninni, að
hverju var stefnt. Ásetningurinn er megin-
inntak lögmálsins um tvennar afleiðingar.
Það var sett fram af Thomasi frá Aquino
(1225-1274), sem var heimspekingur
kaþólsku kirkjunnar, og staðfest af Píusi
páfa XII árið 1958. „Við sérstakar aðstæður
er réttmætt að framkvæma verknað sem
hefur, auk þeirra góðu afleiðinga sem
stefnt er að, í för með sér aðrar afleiðingar
sem aldrei er réttlætanlegt að stefna
beinlínis að af ráðnum hug.“ Samkvæmt
lögmálinu um tvennar afleiðingar skiptir
ásetningurinn öllu máli og er alltaf hægt
að veita góða og fullnægjandi líknarmeð-
ferð. Verki er alltaf hægt að meðhöndla
með því að gefa stærri skammta af
morfíni, þó svo maður sé meðvitaður um
að morfín er öndunardempandi í stórum
skömmtum. Það skiptir ekki lengur máli
þó líf sjúklingsins styttist, því það er
ekki ásetningurinn. Sé ekki hægt að lina
þjáningar sjúklingsins er það á sama hátt
réttlætanlegt að svæfa sjúklinginn líknar-
svefni (palliative sedation) meðan hann er
að deyja úr sjúkdómi sínum.
Líknardráp er óþarfa valkostur
Líknardráp (euthanasia) er sá verknaður
að binda enda á líf af ásetningi, að beiðni
sjúklings, þar sem hann er að deyja úr
banvænum sjúkdómi, í líknandi skyni
vegna óbærilegra ómeðhöndlanlegra
þjáninga. Það samrýmist ekki inntaki
læknisstarfsins, að lækna eða líkna, að
læknar taki að sér að stytta líf sjúklings
af ásetningi. Samkvæmt lögmálinu um
tvennar afleiðingar er alltaf hægt að veita
góða og fullnægjandi líknarmeðferð. Frá
sjónarhóli læknisins er líknardráp því
óþarfur valkostur. Krafan í þjóðfélaginu
um að lögleiða líknardráp byggir á því
að við læknar höfum ekki veitt nægilega
góða og fullnægjandi líknarmeðferð með-
an sjúklingurinn er að deyja úr sjúkdómi
sínum. Það stendur því upp á okkur lækna
að veita fullnægjandi líknarmeðferð.
Heimildir
Guðmundsdóttir A. Hvernig deyja læknar? Læknablaðið
2015; 101: 43.
Murray K. How doctors die. J Miss State Med Assoc 2013;
54: 67-9.
Árnason V. Siðfræði lífs og dauða, 2. útg, Háskóli Íslands,
Siðfræðistofnun og Háskólaútgáfan, Reykjavík 2003.
Kalmar County Council are looking for specialists in gene-
ral medicine. We offer you a good work environment and
understand the value of balance in life between work and
leisure.
Interested? Please contact Rebecca Denckert, e-mail
rebecca.denckert@ltkalmar.se • Ltkalmar.se
General Practitioners
to the southeastern Sweden