Læknablaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 12

300 LÆKNAblaðið 2015/101
Meðaltími frá aðgerð að greiningu gallrásarsteins var 374±501
dagar (miðgildi 120 dagar, bil 1-1723). Gallrásarsteinn greindist
á fyrstu tveimur árum frá aðgerð hjá 31 sjúklingi (77,5%) en hjá
9 sjúklingum (22,5%) síðar (mynd 1). Við nánari skoðun sást að
40% (n=16) greinust strax á fyrsta mánuði eftir gallblöðrutöku
og helmingur allra sem fengu gallrásarstein voru búnir að fá
einkenni hans á fyrstu fjórum mánuðum eftir aðgerð. Af þeim 16
sjúklingum sem greindust á fyrsta mánuði eftir aðgerð var fram-
kvæmd gallrásarmyndataka í aðgerð hjá þremur (19%). Hjá einum
vegna þekkts steins fyrir aðgerð og hjá tveimur vegna hækkunar á
lifrarprófum. Hinir 13 sjúklingarnir voru ekki með óeðlileg lifrar-
próf, víkkun á gallgöngum eða annað sem benti til steina í gallrás
fyrir aðgerð.
Tíðni fyrri gallrásarsteina, gildi bílirúbíns og víkkun á gall-
göngum án sjáanlegs steins við gallblöðrutökuna var svipað hvort
sem gallrásarsteinar greindust fyrir eða seinna en tveimur árum
eftir aðgerð (tafla I).
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði til sjúklinga sem greindust
með gallrásarstein með eða án sýkingar í gallrás (ICD-10 K80.3 og
K80.5) á árunum 2008-2011 og höfðu áður farið í gallblöðrutöku á
Landspítala. Í upphaflega rannsóknarhópnum var 51 sjúklingur
en 11 voru útilokaðir frá rannsókninni af eftirfarandi ástæðum:
alvarlegur gallrásarskaði (n=1), röng skráning (n=7) og röng grein-
ing (n=3). Heildarfjöldi sjúklinga í rannsókninni var því 40. Skráð
voru töluleg gildi og upplýsingar fyrsta gallrásarsteinakasts eftir
gallblöðrutöku.
Upplýsingum um sjúklinga var safnað úr sjúkraskrárkerfi
Landspítala. Skráð voru lifrar- og brispróf (ALAT, ALP, bílirúbín,
lípasi) fyrir gallblöðrutöku og við greiningu gallrásarsteins, niður-
stöður myndgreininga og speglana, ábending aðgerðar, fyrri saga
um gallblöðru- eða gallrásarsýkingu og fylgikvillar gallblöðru-
töku. Skráður var tími frá aðgerð að greiningu gallrásarsteins,
einkenni sjúklings, hvernig gallrásarsteinn var greindur og með-
ferð við honum.
Tölfræði var lýsandi. Við tölfræðilega úrvinnslu gagna voru
notuð tölvuforritið Excel og vefsíðan quantitativeskills.com/sisa/.
Tölvuforritið R var notað til að teikna upp öfugt Kaplan-Maier graf
sem sýnir tíma frá gallblöðrutöku að greiningu gallrásarsteins.
Fengin voru leyfi frá Persónuvernd og siðanefnd Landspítala (Til-
vísun 201001009AT, erindi 70/2009).
Niðurstöður
Heildarfjöldi sjúklinga í rannsókninni var 40. Meðalaldur sjúk-
linga var 50±21 ár (miðgildi 45 ár, bil 20-89). Konur voru 24 (60%)
og karlmenn 16 (40%).
Gallblöðrutaka
Ábendingar fyrir gallblöðrutöku voru gallsteinar með eða án
bólgu (n=34, 85%), steinn í gallrás (n=3, 7,5%) og aðrar greiningar
(n=2, 5%) en í einu tilfelli (2,5%) var ábending ekki skráð.
Hjá 7 sjúklingum komu upp erfiðleikar við gallblöðrutökuna
eða fylgikvillar í kjölfar hennar (17,5%). Fjórir (10%) fengu gallleka
eftir aðgerð, hjá einum var framkvæmt hlutabrottnám á gallblöðru
og hjá tveimur til viðbótar var skráð að um erfiða aðgerð hefði
verið að ræða.
Greining gallrásarsteins
Allir sem greindust með gallrásarstein eftir gallblöðrutöku leit-
uðu til læknis vegna verkja í kvið og 6 af þeim höfðu einnig gulu.
Greining gallrásarsteins var staðfest með myndgreiningu hjá 23
sjúklingum (ómun, tölvusneiðmynd eða segulómun af gallrás
og brisrás (MRCP), með röntgenrannsókn á gallvegum og bris-
gangi með holsjá (ERCP)), hjá 11 sjúklingum að undangenginni
myndrannsókn og hjá einum sjúkling með gallrásarmyndatöku
með ástungu gegnum kviðvegg og lifur (Percutaneus Transhepatic
Cholangiography, PTC) í kjölfar röntgenrannsóknar á gallvegum
og brisgangi með holsjá (ERCP). Það voru því alls 35 sjúklingar
(87,5%) með staðfesta greiningu en ekki fékkst staðfesting klín-
ískrar greiningar hjá 5 sjúklingum (12,5%).
R a n n S Ó k n
Mynd 1. Kaplan-Meier graf sem sýnir tíma frá gallblöðrutöku að greiningu gallrásar-
steina. X-ás er tími og fjöldi sjúklinga er á y-ás. Bláa línan er við tvö ár. Rúmlega ¾
hluti sjúklinga (77,5%) greindist á fyrstu tveimur árunum eftir gallblöðrutöku.
Tafla I. Samanburður sjúklingahópa sem greindust með gallrásarstein innan
tveggja ára og meira en tveimur árum eftir gallblöðrutöku.
Greining <2 ár
(n=31) n (%)
Greining >2 ár
(n= 9) n (%)
Meðalaldur (ár) 48 53
Gallrásarsteinn fyrir aðgerð 4 (12,9) 3 (33,3)
Bílirúbín >25 3 (9,7) 1 (11,1)
Víkkun gallrásar án steins 2 (6,5) 2 (22,2)
ERCP fyrir aðgerð 5 (16,1) 4 (44,4)
Totuskurður 3 (9,7) 3 (33,3)
Myndrannsókn af gallrás við aðgerð 5 (16,1) 4 (44,4)
Endurteknir gallrásarsteinar 6 (19,4) 1 (11,1)