Læknablaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 46

334 LÆKNAblaðið 2015/101
R i T D Ó M U R
Handbók í lyflæknisfræði kemur nú út í
fjórða sinn og undir stækkaðri ritstjórn
því Davíð O. Arnar og Sigurður Ólafsson
hafa bæst í hóp Ara Jóhannessonar og
Runólfs Pálssonar. Gagnger endurskoðun
hefur orðið á öllu efni bókarinnar frá síð-
ustu útgáfu og komin er bráðnauðsynleg
bendiskrá í bókina sem byggir á íslensk-
um íðorðum. Þetta er falleg bók, fer vel í
hendi og kemst í sloppvasa. Helsti mark-
hópurinn eru læknar í framhaldsnámi og
læknanemar en vegna umfangs efnisins
og aðgengileika má fullyrða að hún getur
nýst öllum sem fást við lyflæknisfræðileg
vandamál sem reyndar hafa oft til-
hneigingu til að hríslast inn í viðfangsefni
annarra sérgreina læknisfræðinnar, sem
og margra annarra heilbrigðisstétta.
Bókarinnar hefur verið beðið með
nokkurri óþreyju því þriðja útgáfa kom
út fyrir 9 árum. Þessi óþreyja er vitnis-
burður um þær viðtökur sem bókin hefur
áður hlotið og segir ef til vill allt sem segja
þarf um notagildi hennar og hvernig hún
mætir þörfum lesenda fyrir áreiðanlegar,
tímanlegar og gagnreyndar upplýsingar
sem eru aðgengilegar og á íslensku. Rit-
stjórarnir varpa þeirri spurning fram í
formála hvort þörf sé á íslenskri bók um
lyflæknisfræði í ljósi þess að til er ítarlegur
bókakostur um þetta efni á aðgengilegum
erlendum tungumálum. Þeir svara spurn-
ingunni játandi. Hefðu sennilega ekki
ráðist í þetta mikla verk án slíkrar sann-
færingar. Undir þá niðurstöðu skal tekið
hér og viðtökurnar sem bókin hefur hlotið
taka af öll tvímæli.
Við lifum á miklum breytingatímum
í læknisfræði og heilbrigðisþjónustu þar
sem ný þekking ryðst fram af þunga, ný
meðferðarúrræði bjóðast og fleiri val-
kostir. Stóraukin krafa er gerð um ítarlega
upplýsingagjöf til sjúklinga og aðstand-
enda, ekki bara fyrir upplýst samþykki
fyrir rannsóknir og meðferð, heldur fyrir
rækilega upplýsta beina þátttöku í allri
ákvarðanatöku, byggða á gagnreyndum
upplýsingum og vitneskju um vafaatriði
og óvissu. Stóra málið og mestu tíðindin
í þessari útgáfu er því að fá þessar upp-
lýsingar á vandaðri íslensku. Þar skiptir
greinilega sköpum vandvirkni ritstjóranna
og skilyrðislaus krafa um samkvæmni.
Þetta stóra framlag er margþætt:
1. Hagnýtar, brýnar, oft lífsnauðsynlegar
upplýsingar verða eins aðgengilegar
fyrir íslenskt fagfólk og hugsast getur.
2. Kostur gefst á staðfærslu sem eykur
hagnýti bókarinnar, ekki síst fyrir þá
sem eru að feta sín fyrstu skref á tor-
færri slóð heilbrigðisþjónustunnar.
3. Fyrr er nefnd vaxandi krafa um upp-
lýsta þátttöku sjúklinga og aðstandenda
í allri ákvarðanatöku. Upplýsingin
styrkist að sjálfsögðu mjög ef hún getur
farið fram á móðurmálinu. Reynslan af
Handbók í lyflæknisfræði lofar góðu og
ætti að vera hvati til stóraukinnar út-
gáfu um læknisfræðileg efni á íslensku.
4. Vönduð íslensk umfjöllun um hin
viðamiklu fræði lyflæknisfræðinnar er
mikilvægt framlag til íslenskrar menn-
ingar og hjálpar lesendum bókarinnar
að hugsa og tala um þessi fræði á ís-
lensku.
Um einstaka íðorð og tilteknar málfars-
lausnir má að sjálfsögðu deila enda ræður
smekkur miklu. Nefni aðeins eitt dæmi:
„Endarterectomy“ er þýtt „æðaþelsbrott-
nám“. Þetta er augljós ónákvæmni því
verið er að fjarlægja miklu meiri vef en
æðaþelið eitt og sér sem er í mesta lagi
1µm að þykkt. Undirritaður kysi orðið
æðakölkunarbrottnám, „atherectomiu“.
Það er rökréttari lýsing á aðgerðinni held-
ur en „innlagsbrottnám“ sem væri bein
þýðing. Þetta er að sjálfsögðu smáatriði
en það er hins vegar ástæða til að vekja
athygli á hve málfarslegu álitamálin eru
mörg og hversu vel hefur tekist til þegar
litið er á bókina í heild.
Fyrsta málsgrein í fyrsta kafla
bókarinnar vísar til nýlegra leiðbeininga
Evrópska endurlífgunarráðsins um fram-
kvæmd endurlífgunar. Þar með er sleginn
mikilvægur tónn í efnistökum bókarinnar:
Hún byggist á gagnreyndum upplýsingum
og reynt er að vísa til nýlegra klínískra
leiðbeininga þar sem því verður við kom-
ið. Þótt ég hafi ekki haft tök á að rýna alla
bókin af gaumgæfni virðast mér höfund-
arnir trúir þeirri stefnu og jafnframt ná í
ríkum mæli að tryggja að gögnin sem vís-
að er til séu tímanleg. Reyndar hefði mátt
ganga ennþá lengra í þjónustu við les-
endur með því að birta í sérstökum kafla
lista yfir nýjustu og veigamestu klínískar
leiðbeiningar á efnissviði bókarinnar, hvar
þær er að finna og hvaða breytingar hafa
helstar orðið frá síðustu útgáfu þeirra.
Margir munu sakna einhverra tiltekinna
klínískra leiðbeininga sem eru mikilvægar
fyrir starf þeirra. Undirritaður saknar þess
til dæmis að ekkert er fjallað um klínískar
leiðbeiningar um hinn mikilvæga lyfja-
flokk statínlyf. Nánast enginn endurómur
er í texta bókarinnar um mikla umræðu
sem fram hefur farið um síðustu leiðbein-
ingar um statínnotkun og í þeim tilvikum
þar sem um þessi lyf er fjallað í bókinni
er óljóst á hvaða grunni tilteknar ráðlegg-
ingar byggjast. Það er hins vegar ekki
markmið bókarinnar að vera tæmandi
uppflettirit um allar hliðar fræðanna held-
ur knappur texti og aðgengilegur og fyrst
og fremst hagnýtur. Það hefur tekist með
miklum ágætum og mjög skýrar myndir,
töflur og fjölmörg prýðileg flæðirit styðja
vel við þann tilgang bókarinnar.
Nýjasta útgáfa Handbókarinnar auðgar
íslenska lyflæknisfræð iog hagnýtir dýr-
mæta og ört vaxandi þekkingu í þágu
sjúklinga með fjölbreytt heilsufarsvanda-
mál.
Handbók í lyflæknisfræði, fjórða útgáfa
Guðmundur Þorgeirsson
lyflæknir og prófessor
gudmth@landspitali.is
Alls eru höfundar 52, Háskólaútgáfan gefur út. Bókin er
tæpar 500 blaðsíður að lengd og skiptist í 30 kafla.