Læknablaðið - 01.09.2014, Síða 16

448 LÆKNAblaðið 2014/100
Grech og félagar birtu árið 1998 rannsókn þar sem kannabis-
notkun var metin sem áhættuþáttur fyrir geðrofi í tveimur menn-
ingarheimum, ólíkum hvað varðar viðhorf til kannabisefna.26
Sjúklingar sem voru lagðir inn vegna geðrofs voru bornir saman
við viðmiðunarhóp í hvoru landi fyrir sig með tilliti til neyslu
áfengis og vímuefna. Kannabisnotkun var algengari hjá þeim
sem höfðu veikst af geðrofi í báðum löndum en notkun annarra
vímuefna sambærileg. Reiknað líkindahlutfall þeirra er notuðu
kannabis áður en þeir lögðust inn vegna geðrofs var 2,3 (95%CI
1,2-4,1) í London og 4,3 (95%CI 0,4-42,6) á Möltu. Ekki kom fram
í grein þeirra hvort um leiðrétt eða hrátt líkindahlutfall væri að
ræða (tafla II).
Árið 2000 var gerð lýsandi faraldsfræðileg könnun á algengi
geðsjúkdóma í Ástralíu, á áhrifum þeirra og meðferð. Rannsökuð
voru tengsl kannabisnotkunar og geðrofseinkenna í úrtaki 10.641
einstaklings.27 Eitt viðtal var tekið við þátttakendur og þeir beðnir
að svara spurningum um kannabisnotkun undanfarna 12 mán-
uði ásamt stöðluðum spurningalista um geðrofseinkenni á sama
tímabili. Niðurstöður studdu að kannabisnotkun væri sjálfstæður
áhættuþáttur fyrir þróun geðrofseinkenna (tafla II).
Miller og samverkamenn rannsökuðu áhrif ýmissa skýribreytna
á geðrofseinkenni og þróun geðrofssjúkdóma hjá há-áhættuhópi
í Skotlandi.28 Hópurinn var skilgreindur þannig að þátttakendur
ættu að minnsta kosti tvo fyrstu eða annarrar gráðu ættingja með
geðklofa en væru ekki sjálfir með þekktan geðrofssjúkdóm. Alls
samanstóð tilfellahópurinn af 155 einstaklingum á aldrinum 16 til
25 ára. Hann var borinn saman við viðmiðahóp sem var fenginn úr
tengslaneti tilfellanna eða úr félagsmiðstöðvum Edinborgar. Nið-
urstöður rannsakenda voru að kannabisnotkun jók líkur á geðrofs-
einkennum og að auki var skammtaháð samband til staðar milli
kannabisneyslu og geðrofs hjá báðum hópum. Ekki var munur á
milli hópanna (tafla II).
Algengi vímuefnaneyslu og geðrofseinkenna meðal fanga er
almennt meira en gengur og gerist í almennu þýði. Því gerðu Far-
rell og samverkamenn rannsókn á föngum víðs vegar um England
til þess að kanna tengsl kannabisnotkunar og geðrofseinkenna í
þeirra hópi.29 Alls tóku fangar í 131 fangelsi þátt í rannsókninni
og voru 3563 fangar teknir í fyrsta viðtal. Einum af hverjum fimm
föngum var boðið að fara í frekara mat og var rannsóknin byggð á
gögnum frá 503 föngum. Niðurstöður fjölþátta aðhvarfsgreiningar
sýndu að kannabisfíkn væri sjálfstæður áhættuþáttur fyrir geð-
rofseinkennum hjá föngunum (tafla II).
Á árunum 1990 til 1992 var gerð rannsókn á úrtaki Bandaríkja-
manna á aldrinum 15 til 54 ára til að kanna algengi geðsjúkdóma
í samfélaginu. Úr þeim gögnum var unnin rannsókn sem lýsti
algengi geðsjúkdóma meðal fanga með kannabisfíkn.30 Agosti og
samverkamenn birtu töflu yfir ýmsar geðgreiningar sem kannabis-
fíklar voru líklegri til hafa miðað við þá sem ekki voru háðir eða
notuðu reglulega kannabis. Meðal þeirra var geðrof (tafla II). Ekki
voru birt leiðrétt líkindahlutföll í greininni.
Grísk rannsókn frá árinu 2004 sýndi línuleg tengsl kannabis-
notkunar við ýmis einkenni geðrofs.31 Rannsóknin var þversniðs-
rannsókn og unnin sem hluti af framskyggnri ferilrannsókn á úr-
taki fólks sem fæddist í apríl árið 1983. Við 18 ára aldur voru lagðir
fyrir spurningalistar sem meðal annars mátu kannabisnotkun um
ævina og einnig algengi þróunar geðrofseinkenna og geðraskana.
Helstu svarbreytur voru megineinkenni geðrofs: ofskynjanir, að-
sóknarkennd, mikilmennska og fyrsta stigs einkenni Schneiders
(first rank symptoms). Niðurstöður voru birtar á formi aðhvarfs-
stuðuls (regression coefficient) og sýndu marktæka fylgni milli þess
að nota kannabis daglega og allra ofangreindra svarbreytna. Mest
var fylgnin við ofskynjanir. Að auki benti rannsóknin til þess að
sterkari tengsl væru við allar svarbreytur hjá þeim hluta hópsins
er hóf notkun fyrir 15 ára aldur.
Ein lítil rannsókn frá 2010 sýndi ekki marktæk tengsl milli ald-
urs við upphaf notkunar kannabisefna og aldurs við þróun fyrstu
einkenna geðrofs.32 Í rannsókninni voru 49 geðklofasjúklingar
með fíkniheilkenni af völdum kannabisefna bornir saman við
51 geðklofasjúkling sem ekki hafði slíka sögu. Niðurstöður höf-
unda á grunni þessara fámennu hópa voru meðal annars þær að
kannabisnotkun væri ekki sjálfstæður áhættuþáttur fyrir snemm-
komnum geðrofseinkennum. Styrkur slíkrar rannsóknar er þó
nær enginn til að svara slíkum spurningum vegna lítils fjölda til-
fella og viðmiða.
Í rannsókn sem birt var árið 2012 spurðu höfundar þeirrar
spurningar hvort kannabisnotkun á unglingsaldri hefði meiri
áhrif á þróun geðrofseinkenna en kannabisnotkun á fullorðins-
aldri.33 Rannsóknin var hluti af stærri rannsókn, EPOS (European
Prediction of Psychosis Study). Úrtak rannsóknarinnar voru ein-
staklingar sem voru taldir í aukinni áhættu á að fá geðrofsein-
kenni. Við upphaf rannsóknar voru spurningalistar lagðir fyrir
með tilliti til einkenna geðrofs, kvíða og vímuefnaneyslu. Þeim
var fylgt eftir í 18 mánuði. Niðurstöður voru að marktæk fylgni
reyndist á milli lægri aldurs við upphaf notkunar kannabisefna
og kvíða, minnisleysis og skertrar einbeitingar á eftirfylgdartím-
anum. Drógu höfundar þá ályktun að fylgni væri á milli kannabis-
notkunar á unglingsaldri og ýmissa geðrænna einkenna í EPOS-
hópnum.
Umræða
Þegar niðurstöður ferilrannsókna eru teknar saman, styðja þær
að notkun kannabis sé sjálfstæður áhættuþáttur fyrir geðrof og
þróun geðklofa. Margt styður að um orsakasamband sé að ræða
fremur en tilviljunarháða fylgni. Í fyrsta lagi ber niðurstöðum
þeirra flestra saman: kannabisnotkun virðist auka marktækt líkur
á geðrofi og er áhættan sem fylgir reglulegri kannabisnotkun af
Y F I R L I T
Mynd 2. Tól tengd hassneyslu: Vigt, kvarnir og pípur. Mynd birt með leyfi lögreglu
höfuðborgarsvæðisins.