Læknablaðið - 01.09.2014, Qupperneq 48

480 LÆKNAblaðið 2014/100
U M F J ö l l U n O G G R E i n a R
margir kollegar mínir vildu gjarnan starfa
sjálfstætt líka.“
Hann dregur enga dul á að býflugna-
ræktin á hug hans allan. „Ég gæti ekki
búið hér á Íslandi ef ekki væri hægt að
halda býflugur. Staðreyndin er hins vegar
sú að Ísland er mjög vel fallið til býflugna-
ræktar. Örðugleikar margra við að halda
búunum lifandi yfir veturinn stafa fyrst
og fremst af kunnáttuleysi og takmarkaðri
þekkingu fremur en ytri aðstæðum. Mað-
ur þarf líka að fylgjast vel með náttúrunni
yfir sumartímann, frá því snemma á vorin
og fram á haustið, því býflugurnar leita í
þær plöntur sem eru í blómgun á hverjum
tíma. Þetta gerir mann svo vakandi fyrir
lífríkinu í náttúrunni, veðrinu og öllu því
sem hefur áhrif á starf býflugnanna.“
Hænast ekki að eigandanum
Torbjörn ólst upp við býflugnarækt á
æskuheimili sínu í Noregi og heillaðist
mjög af þessu.
„Áhugi minn á líffræði og náttúrufræði
ýtti undir þetta og reyndar er mjög mikil-
vægt fyrir býflugnaræktendur að skilja
líffræði býflugnanna og kynna sér hana
því hún er mjög frábrugðin því sem við
þekkjum. Býflugur eru mjög ólíkar spen-
dýrum sem lífverur og það er ekki hægt
að komast langt í býflugnarækt á innsæinu
einu saman. Það verður að lesa sér til og
kynna sér vandlega hvernig býflugnabúin
eru byggð upp, á hverju þau þrífast og
hvað getur valdið hruni og dauða búsins.“
Þetta má sennilega skilja þannig að bý-
flugur hænist ekki að eigandanum. Það
myndast ekki tengsl þar á milli eins og við
hefðbundið húsdýrahald. Torbjörn hlær að
þessari hugmynd. „Nei, þær þekkja mig
ekki frekar en þig. Þær hafa engan áhuga
á öðru en því sem þær eru að gera. En það
er heillandi að fylgjast með því hvernig
búið starfar sem ein heild og ræktandinn
getur aðstoðað búið við að ná sem bestum
afköstum með því að fylgjast vel með og
grípa inn í á réttum tímapunkti.“
Yfir sumartímann fylgir því talsverð
viðvera að halda býflugur. Torbjörn kveðst
hyggja að búunum nánast daglega þegar
starfsemi þeirra er í hámarki því inngripin
verða að gerast á hárréttum tíma. „Búin
ná hámarksstærð á mjög skömmum tíma
og þá gerist það sem við köllum sverm.
Það er þegar gamla drottningin tekur sig
upp með hluta af vinnuflugunum og yfir-
gefur búið og stofnar nýtt bú. Við tekur
ung drottning sem er tilbúin að hefja varp
og halda áfram með gamla búið. Hún fær
því afskaplega ríkulegan heimanmund,
heilt bú í fullri starfsemi og ef allt gengur
að óskum heldur það áfram eins og ekk-
ert hafi í skorist. Svermurinn með gömlu
drottninguna í fararbroddi kemur sér
fyrir annars staðar, stofnar nýtt bú sem er
mjög áhættusamt. Býflugnaræktin snýst
að töluverðu leyti um þetta. Að fjölga
búunum með því að grípa inn í þetta ferli
og ná sverminum áður en hann yfirgefur
búið og koma honum fyrir í nýju búi. Það
er slæmt að missa sverminn út úr búinu.
Býflugnasvermur samanstendur af um
20.000 býflugum og ef maður missir hann
kemur það niður á hunangssöfnuninni.
Slíkir svermar eru mjög líklegir til að
deyja vegna þess að þeir finna ekki hent-
ugan bústað í íslenskri náttúru. Maður
þarf því stöðugt að fylgjast með og vera
mjög vakandi fyrir því á hvaða þroskastigi
býsamfélagið er statt.“
Það kemur blaðamanni á óvart að ekki
er nauðsynlegt að eiga land til að halda
býflugur. Fimmtán af búunum sem Tor-
björn heldur í Grímsnesinu eru í landi
Skógræktar Árnesinga en einnig er hann
með 13 bú við sumarbústað sinn og fjögur
við Hafravatn í nágrenni Reykjavíkur.
Búin í Grímsnesinu eru hluti af verkefni
sem Torbjörn og Egill hafa umsjón með og
felst í því að koma upp nýjum búum til að
selja byrjendum í greininni. Til þessa hafa
öll ný bú verið flutt inn erlendis frá en nú
á semsagt að gera tilraun til að verða sjálf-
bær að nokkru leyti.
„Ég byrjaði með 5 bú í Elliðaárdalnum
rétt hjá Árbæjarsafninu en gafst upp á því
Torbjörn heldur hér á ramma með vaxköku þar sem flugurnar geyma lirfur og hunang í sextrendum klefum. Þegar
klefinn er fullur er honum lokað með vaxi.