Ægir - 01.02.2006, Blaðsíða 19

19
G E N G I Ð
Það kom mörgum í opna
skjöldu þegar mat Fitch á
lánshæfi íslenska ríkisins varð
skyndilega til þess að ís-
lenska krónan féll verulega og
skyndilega varð gengi dollars
sem næst sjötíu krónur. Engu
að síður telja sérfræðingar
sem Ægir hefur rætt við að
lækkun gengis krónunnar
stjórnist til langframa ekki af
því hvort fyrirtæki úti í hinum
stóra heimi gefur út lánshæf-
ismat eða ekki, stýrivextir
Seðlabankans séu mest ráð-
andi um hvort gengið lækkar
eða ekki.
„Gengi íslensku krónunnar
mun að öllum líkindum
lækka þegar menn telja sig
sjá fram á lækkandi stýrivexti
Seðlabankans og þar með
minnkandi vaxtamun gagn-
vart útlöndum. Við höfum
talið að þetta muni eiga sér
stað á síðari hluta þessa árs,“
segir Ingvar Arnarson sér-
fræðingur hjá greiningardeild
Íslandsbanka.
„Áform um frekari stóriðju-
framkvæmdir og hugsanleg
framlenging á yfirstandandi
þensluskeiði vekja hins vegar
upp efasemdir um hvort sú
spá muni rætast þar sem
lengri bið kann að vera í
vaxtalækkun en áður var
talið,“ segir Ingvar ennfrem-
ur. Hátt gengi íslensku krón-
unnar síðustu misserin gagn-
vart erlendum gjaldmiðlum
hefur valdið miklum erfið-
leikum í rekstri sjávarútvegs-
fyrirtækja. Afurðaverð er lágt
og fyrirtækin hafa þurft að
leita allra tiltækra leiða við að
halda sjó. En hverjar eru or-
sakir hágengisins? Ræðst það
af stóriðjuframkvæmdum
með tilheyrandi þenslu og
hefur mikil útgáfa erlendra
skuldabréfa í krónum ekki
mikið að segja? Ekki endi-
lega, segja sérfræðingar.
Mikill hagvöxtur
„Hátt gengi krónunnar stafar
fyrst og fremst af háum vöxt-
um á Íslandi,“ segir Ingvar
Arnarson. „Vextir hafa ítrekað
verið hækkaðir til að vinna
gegn verðbólguhættu sökum
mikillar þenslu, en hún stafar
ekki síst af stóriðjufram-
kvæmdum. Mikil og vaxandi
útgáfa krónubréfa hefur
vissulega skapað viðbótar-
þrýsting til gengishækkunar
krónunnar. Útgáfan sem slík
stafar hins vegar einnig af
háum vöxtum hér á landi í
samanburði við útlönd.“
Ingvar segir bein áhrif
framkvæmda á Austurlandi á
efnahagslífið hafa reynst
minni en talið var í upphafi,
einkum sakir mikils fjölda
starfsmanna erlendis frá.
„Væntingar manna um upp-
gang í tengslum við stóriðju-
fjárfestingar er hins vegar
einn þeirra þátta sem leiddu
til raunverulegrar aukningar á
eftirspurn í hagkerfinu. Mikill
hagvöxtur ríkir núna á Íslandi
og atvinnuleysi er orðið lítið
sem ekkert. Svigrúm fyrir
stóriðjuframkvæmdir á næst-
unni er þannig minna en
áður og sérstaklega ef erlent
vinnuafl verður ekki í aðal-
hlutverki.“
Útflutningsfyrirtæki lenda í
vandræðum
En hafa stjórnvöld einhver
augljós úrræði til þess að
veikja krónuna? Ingvar segir
að lækkun vaxta og hækkun
skatta myndu augljóslega
veikja krónuna en slíkt væri
þvert á stefnu stjórnvalda.
„Seðlabankinn vill í raun ekki
veikja krónuna sem stendur,
en hann telur sig slá á þenslu
með háum vöxtum. Stefna
ríkisstjórnarinnar er hins veg-
ar fremur til þess fallin að
auka þensluna, hvort sem
það er meðvitað eða ekki.
Og slíkt gerir hún með
skattalækkunum og stuðningi
við miklar framkvæmdir á
næstu árum,“ segir Ingvar
sem telur að gengi krónunnar
veðri sennilega áfram hátt
verði farið í þær miklu stór-
iðjuframkvæmdir sem hafa
verið í umræðunni, það er
stækkun álversins í Straums-
vík og byggingu nýs álvers á
Norðurlandi og í Helguvík.
„Gengi krónunnar verður
sennilega áfram hátt ef í ljós
kemur að af þessum fram-
kvæmdum verður. Hve sterk
krónan verður og hve lengi
getur enginn sagt til um með
vissu. Útflutningsfyrirtæki
sem standa höllum fæti geta
hæglega lent í vandræðum af
þessum sökum, til að mynda
landvinnsla sjávarafurða sem
hefur meginhluta kostnaðar í
krónum en nær allar tekjur í
erlendri mynt. Raungengi
krónunnar var síðast í grennd
við núverandi hæðir á skatt-
lausa árinu 1987 og á árinu
1988. Í kjölfarið fylgdu sex til
sjö ár með litlum hagvexti og
vaxandi atvinnuleysi, þótt or-
sakir þessa hafi vissulega ver-
ið margþættar. Íslenska hag-
kerfið hefur þó gjörbreyst frá
þessum tíma og afar hæpið
er að sagan endurtaki sig
með sama hætti þótt eðlilegt
sé að einhver samdráttur taki
við eftir mikinn uppgang.“
Mynd og texti: Sigurður Bogi Sævarsson
Hágengið stjórnast af vöxtum
„Lengri bið kann að vera í vaxtalækkun en áður var talið,“ segir Ingvar Arnarson sérfræðingur hjá greiningardeild Íslands-
banka
„Útflutningsfyrirtæki sem standa höllum fæti
geta hæglega lent í vandræðum af þessum sökum,
til að mynda landvinnsla sjávarafurða sem hefur
meginhluta kostnaðar í krónum.“
aegirfeb06-56sidurlagad.qxd 3/2/06 10:48 AM Page 19