Ægir - 01.02.2006, Síða 50

50
T Æ K N I
Sjá má af tölum hér að framan hvern-
ig nýtanlega skrúfuspyrnan skiptist milli
skips og veiðarfæris, 14,4% fara í skipið
(3,37/23,33) og 85,6% í veiðarfærið. Þá
má sjá af tölum um veðuraðstæður að
þær eru hagstæðar að meðaltali.
Í rannsókninni var gerð frekari grein-
ing á dráttarmótstöðu veiðarfærisins:
byggt á skráningum; fjölda upplýsinga
um legu og afstöðu veiðarfæris í sjónum;
og fræðilegum grunni. Varðandi síðast-
talda má nefna grein Sigurðar Brynjólfs-
sonar prófessors: „Hönnun flottrollshlera
með aðstoð tölvu“ (Árbók VFÍ/TFÍ
1996/97). Greining á 197 skráningum
með Gloriu 2560 flottroll (með mismun-
andi hleragerðir, meðaltal 11,2 m2) gaf
þær niðurstöður sem sjá má í töflu 1.
Nánari skoðun á rafmagnsþörf:
Hér að framan hafa meðaltalstölur um
rafmagnsframleiðslu verið tíundaðar fyrir
úthaldið í heild, svo og greint eftir að-
gerðum (sigling, tog). Hæsta skráða álag
reyndist að sjálfsögðu vera í hífingu,
1005 kW, eða 77% af nafnálagi rafals.
Rafmagnsálag vegna vindubúnaðar á
togi var rannsakað sérstaklega, sá þáttur
er lítur að því að keyra hið svonefnda
„autotroll“, og hafði sambærileg rann-
sókn ekki áður verið gerð í íslenskum
togskipum. Niðurstöður voru þær að rétt
um 25% af rafmagnsálaginu á togi, eða
107 kW af 435 kW, fóru í að keyra
átaksjöfnunarbúnað togvindna á togi.
Þetta svaraði til 7,1% af heildaraflþörf á
togi, og hliðstæð hlutdeild af olíunotkun,
þar sem eyðslustuðullinn er tiltölulega
flatur á þess sviði. Að teknu tilliti til upp-
lýsinga á mynd 7 (76,2% af heildarnotk-
un vegna togsins) fæst að um 5,4% af
heildar olíunotkun til sjós fer í þennan
þátt.
Frekari greining raforkunotkunar á
togi (meðaltal 435 kW) var eftirfarandi:
Almenn þörf skips 165 kW, vegna fryst-
ingar 103 kW, vegna fiskvinnslubúnaðar
34 kW, vegna mjölverksmiðju 26 kW og
vegna togvindna (auto) 107 kW
Hvað varðar frystinguna þá mældist
meðalraforkunotkun á fryst tonn um 242
kWst. Ef mjölframleiðslan er skoðuð þá
voru í veiðiferðunum fimm framleiddir
6528 sekkir af mjöli (40 kg hver), eða
um 261 tonn. Við þessa framleiðslu var
afgangsvarmi aðalvélar nýttur í gegnum
gufuframleiðslu afgasketils. Auk þess raf-
magnsálags sem þurfti vegna þessa,
þurftu olíubrennarar á afgaskatli af og til
að koma inn. Olíunotkun vegna raf-
magnsframleiðslu og ketils reyndist vera
320,6 lítrar á framleitt tonn af mjöli, sem
svarar til 528 lítra olíunotkunar á sjódag
að meðaltali.
Skipting aflþarfar á togi: Mynd 5
sýnir skiptingu aflþarfar á togi. Lengst til
vinstri er heildaraflþörfin, sem skiptist í
skrúfuafl annars vegar og rafafl hins veg-
ar. Miðsúluhneppið sýnir hlut veiðarfær-
isins (heild og skipt upp) og hneppið
lengst til hægri hlut skipsins (heild og
skipt upp).
Lokaorð
Í þessari grein og þeirri fyrri, sem birtist í
síðasta blaði Ægis, hefur umrætt rann-
sóknaverkefni verið skilgreint í grófum
dráttum og hvaða aðferðafræði var beitt
til að fá heildarmynd og greiningu olíu-
notkunar og aflþarfar í vinnsluskipum
Granda. Eins og getið var um í inngangi
(fyrri grein) voru allt að 33 þættir skráðir
reglulega yfir sex mánaða tímabil, og
ásamt um 30 útreiknuðum þáttum (af-
leiddar stærðir) í tölvuforriti, fékkst mjög
yfirgripsmikil vitneskja um orkubúskap
skipanna, með tilheyrandi útskriftum í
töfluformi og línuritum. Verkefnið er
gott dæmi um samvinnu útgerðar; skip-
stjórnar- og vélstjórnarmanna, lykilmenn
í verkefninu; og rannsóknaraðila, sem
skilar gagnlegum niðurstöðum. Of mikið
er af því að alhæfa um hlutina við skrif-
borðið (teikniborðið, tölvuna), án þess
að þekkja þá í reynd og vinna með þeim
mönnum sem eru á vettvangi og þekkja
aðstæður.
Með þá vitneskju sem fékkst út úr
þessu rannsóknaverkefni, gafst mögu-
leiki á ítarlegum samanburði milli skipa,
aðhaldi og hver möguleg sparnaðarhlut-
deild væri með ákveðnum aðgerðum, en
ekki verður farið út í það hér.
Greinarhöfundur þakkar Granda h.f.
(nú HB-Grandi) fyrir samþykki sitt á að
opna á þetta verkefni, sem var að mínu
áliti merkilegt framtak á sínum tíma.
Helstu heimildir
Emil Ragnarsson. Orku- og veiðitækniúttekt á vinnslu-
skipum Granda, skýrsla II-Þerney RE 101. Febrúar
1998: 166 bls.
Emil Ragnarsson. Toggetureiknilíkan-einfölduð aðferð til
að reikna út skrúfuspyrnu og mögulegan dráttarkraft á
togferð. Ægir 88 (1995-10): 20-23.
Emil Ragnarsson. Ljósmyndir, teikningar og annað
myndefni með grein.
Þórður Magnússon skipstjóri, í brúnni á Þerney RE 101 í júní 1997, lætur vel að hundinum sínum um leið og
hann hugar að skráningu. Þórður er nú skipstjóri á Engey, vinnsluskipi HB-Granda hf.
Afstöðumynd (skissa)
af skipi og veiðarfæri,
pokinn endar um það
bil 1780 m aftan við
skip, tæp sjómíla. Sjá
má að toghleri hefur
hnitið Kx, Ky, Kz, sem
kemur inn í
útreikninga á
rúmhorni. Þessi mynd
átti að fylgja með fyrri
hluta greinar Emils,
sem birtist í 1. tbl.
Ægis 2006.
aegirfeb06-56sidurlagad.qxd 3/2/06 10:48 AM Page 50