Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 26
20
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
eii Gang efter Aaringers Forlöb en Jævnbyrdig og maaske
af liöjere Byrd“. Þeir skrifuðust á, þó aðeins í nokkur ár,
þangað til sinnisveiki lamaði Nietzsché, en Brandes liafði
áður reist Nietzsche hautastein í ritgerðinni „Aristokratisk
Radikalisme“ (i Tilskueren 1889), sem Nietzsche viður-
kenndi í hréfi lil Brandesar, að væri hezta lýsing á sjálf-
um sér. Og Nietzsche játaði einnig, að orðin „Aristokratisk
Badikalisme“ væru hin heppnustu orð um hugsanir lians.
Þetta var vatn á myllu Brandesar. Drottnarasiðfræði
Nietzsches féll honum vel í geð. Þar var þrjózka og stærð.
Þrái uppreisnarmannsins, en ekki liugrekki höfðingjans,
var einmitt ráðandi eiginleiki Brandesar, eins og hann
sjálfur hefur viðurkennt. „Hvor Storhed er velgörende“ á
hann að hafa sagt, þegar liann sá í Berlín Moltke og Bis-
marck saman.
Greinargerðin „Aristokratisk Radikalisme“ var í augum
Brandesar „hin nýja stefna, sem ég lief reynt að ala upp
í andlegu lífi Norðurlanda“. í lok greinargerðarinnar skýr-
ir hann frá því, hversvegna liún sé samin: „Norræn skáld-
mennt veltir sífellt fyrir sér sömu kenningunum: ákveðn-
um kenningum um erfðir, sinni ögninni af hverju: Darwin-
isma, kvenréttindum og nytsemissiðgæði og svo dálitlu
af frjálslyndi og dekri við alþýðuna.“
Þessvegna fer Brandes létt yfir liina trúrænu lifsskoð-
un í „Also sprach Zarathustra“, frægustu bók Nietzsche,
en vitnar miklu meira í annað verk Nietzsches, „Genealogic
der Moral“, og skýrir frá hugsjónunum í þeirri bók: Þær
eru annarsvegar lausn Nietzsclies frá „þrælasiðferðinu“
og stofnunum þess, kristni, riki, vísindum, nytsemissið-
fræði, og á hinn bóginn „drottnarasiðfræði“ Nietzsches,
þar sem liinn mikli hugsjónaþrungni persónuleiki er lög
og takmark menningarinnar, ofurmennið, sem hefur sagt
skilið við lýðinn eða hjörðina „gennem et Spring i Natu-
ren“.
Um þessa greinargerð Brandesar stóð mikill styr, og
m. a. deildi Höffding liart á hana í greinargerð, sem hann