Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 84

78
TÍMARIT MALS OG MENNINGAR
Iátinn, að auðsætt virðist, að hann hafi öllu heldur vcrið veitt-
ur honum til háðungar en andlegrar forfrískunar, — 500 lcrónur
á ári(!) En þetta voru krepputímar einsog þegar Thorsteinsson
bankastjóri íslandsbanka gat ómögulega keypt þræltryggðan
víxil uppá einar 300 krónur af höfundi þessara lína, afþvíað
„við þurfum að hjálpa framleiðslunni“. Svona finnur guð hina
ólíklegustu vegi tilað opinbera smælingjunum mikilleik hinna
stóru. Nokkru siðar fæst styrkurinn liækkaður uppí 1500 krónur
og er scttur á 18. grein fjárlaganna, en í því fólst opinbert dreng-
skaparlieit af hálfu Alþingis íslendinga, að þetta ætli það að hafa
manndóm i sér til að standa við að greiða til æfiloka gömlum
og slitnum manni, sem hafði skrifað margar bækur í kringum-
stæðum, sem siðað þjóðfélag myndi tæplega hjóða hundum.
Og höfundurinn reikar nokkra daga einsog fyrir utan þetta til-
vernstig yfir þessari óvæntu veraldarupphefð, heyrir ekki það,
sem við hann er sagt, lilustar ekki lengur á þetta gamla sinámuna-
þrugl stéttarbræðra sinna, er í fyrsta sinn á æfinni mikill maður.
Hann er skyndilega hafinn uppá hærra plan í heimi andans. En
— aðeins stutta stund. 1500 krónur hrökkva skammt til að leysa
snauðan mann úr fjötrum hinna lægri plana fortíðarinnar. Hann
verðnr að gera sér að góðu að setjast að við sóðalega moldargötu,
láta sér nægja litla herbergiskompu og sætta sig við, að um hana
gangi allskonar lirakhólafólk, er hirist í svolítilli hliðarskonsu úti-
undir súðinni. En í þessari vistarveru situr höfundurinn samt
ion og don myrkranna millum og skrifar eina af merkilegustu
æfisögum, sem ritaðar hafa verið ú íslandi. Þar endar hin prent-
aða striðsliistoría Theódórs Friðrikssonar í þessum heimi.
í þessari styrjaldarsögu er einn gildur þáttur, sem gerir hana
ólíka öllum öðrum sjálfsæfisögum alþýðumanna í íslenzkum
bókmennlum. Það er ástríða höfundarins til ritstarfa í þessum
líka lifskjörum. Þessi uppreisn gegn aðstæðunum gerir persónu-
leika höfundarins sérstæðari fyrir þær sakir, að rithneigðin er
honum ekki meðsköpuð, heldur kemur hún skyndilega yfir hann,
eftirað hann er fullmótaður einstaklingur, háttá þrítugsaldri.
Ilann endurfœðist. Allt framað því augnabliki er hann ósköp
venjulegur maður, með sömu hugðarefni og allir hinir, sem ráð
sitt eiga undir líkamsorku sinni, — samlitur hjörðinni, sem
hann er vaxinn upp í. Einu lifshugsjónir hans öll æskuárin eru
að hafa góða matarlyst, borða vel, togna úr kútnum, verða sterk-
ur — og sjá, hvernig liöfðingjarnir bera sig til. Það verður ekki
séð, að með honum leynist nokkur þrá til lærdóms og mennta.
Hann þrevtir ekki hugann yfir tafli mannlífsins. Hann brýtur
ekki heilann um lífsgátuna. Hann sýnist enga girnd hafa til að