Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 91

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
85
skrifiri. Hvaða þýðingu hefur að vera að segja lesendura, að þar
eða þarna hafi gerzt ýms æfintýri, inargir atburðir eða þvíum-
líkt, og síðan ekki söguna meir? Það er að stinga snuðu uppi
fullorðið fólk. Litlu gáfulegri eru yfirlýsingar höfunda ura
raargar eða miklar hugsanir, sem hafi farið í gegnum höfuðið á
þeim á einhverjum sögulegum stað eða hátíðlegri stund, og svo
fær aumingja lesandinn ekkert að heyra af þessum mörgu eða
miklu hugsunum. Ekki er Theódór sápuþveginn af þessari frá-
sagnarlist.
Galli er það nokkur á stíl bókarinnar, hve allur þorri atburða
er lélega tímasettur. Nákvæm tímafærsla hefur samskonar gildi
fyrir tíðarumhverfi atburðanna og náttúrulýsingar fyrir rúms-
umhverfi þeirra. Nákvæm límasetning gefur frásögninni meiri
festu og tiltrú og stílnum fyllri skýrleik og dýpt, jafnvel stund-
um einsog meiri örlagaþunga, ef henni cr haganlega fyrir komið.
Er ekki t. d. auðfundinn gæðamunur á tveimur eftirfarandi máls-
greinum, þó að í smáu sé?
Hinn 9. desember 1893 verður það til tíðinda í Bæjum, að
Kristný systir Rósenkars tekur jóðsótt að fyrsta barni sínu.
Laugardaginn 9. desember árið 1893 verður það til tíðinda i
Bæjum, að Kristný systir Rósenkars tekur jóðsótt að fyrsta
barni sínu.
Eða þessum?
1783 þann 8. Junii gaus hér eldur upp úr afréttarfjöllum.
1783 þann 8. Junii á hvítasunnuhátíð gaus hér eldur upp úr
aíréttarfjöllum.
Málið á þessari bók Theódórs er það, sem kallað er góð ís-
lenzka, aukþess hreinlegt, fjörlegt og hressilegt, en tæplega á
neinn hátt sérkennilegt eða óvenjulegt. Ég hef ekki lesið bókina
með þann ásetning fyrir augum að tína uppúr henni hugsanlega
málgalla. Eitt dæmi get ég ekki komizt hjá að nefna. Á bls. 33 segir
svo: Ekki var það venjulegt, að menn væru i hlífðarfötum, þeg-
ar róið var á sumrin. Var það kallað að vaða i sjálfum sér. Hér
mun ónákvæmlega að orði komist. Að vera hlifðarfatalaus á sjó
kannast ég ekki við, að kallað hafi verið „að vaða i sjálfum sér“.
En vaðslan, sem gat verið afleiðing hlífðarfatalevsisins, var og
er kölluð svo. Að byggja vonir sinar á einhverju finnst mér full
lorfkofalegt.
Fæst af því, sem hér liefur verið fundið að stil og máli, er
cinvörðungu sérkennilegt um þessa merku æfisögu Theódórs
Friðrikssonar. Allur þorri bóka, sem ritaðar eru hér á landi,
eru hlaðnar svipuðum meinsemdum, þó með þeim mismun, að
þær eru flestar sýnu ver stílsettar en saga Theódórs.