Tímarit Máls og menningar - 01.12.1942, Blaðsíða 19

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
201
Eða liefur t. d. leiklist Ráðstjórnarríkjanna eða tónlist þar i
landi beðið tjón af því, að ríkið hefur tekið hana upp á sína
arma og gert til hennar kröfur? Árið 1936 veitti Roosevelt-
stjórnin í Bandaríkjunum 5200 myndlistamönnum störf i þjón-
ustu ríkisins, m. a. til að skreyta opinberar byggingar. Hefur
myndlist hrakað þar síðan? Það er eitthvað annað. Hún hefur
blómgazt i rikum mæli. Og það er einmitt svipað þessu, sem
hrýn þörf er að gera hér á landi. Það þarf að skapa lista-
mönnunum starfsskilyrði, það þarf að koma skipun á lista-
starfsemina, og það þarf að gefa listamönnunum viðfangsefni,
þar sem hæfileikar þeirra geta notið sín þjóðinni til gagns og
unaðar.
Það var til þess vitnað á listamannaþinginu.
Fátækt ríkisins að íslenzka rikið væri fátækt og greiddi af van-
og auðæfi ein- efnuin sínuin tiltölulega meira til lista og bók-
staklingsins. mennta en aðrar þjóðir. Ég mun síðar koma
að því, hve háa hundraðstölu íslenzka ríkið
greiðir af heildartekjum sinum til lista og bókmennta. En i
sambandi við fátækt ríkisins var að þvi er mér skildist mælzt
til þess, að einstakir auðmenn legðu fram fé til lista. Það er
ef til vill ágætt i sjálfu sér, að menn, sem komizt hafa yfir mikil
efni í þessu þjóðfélagi, leggi .fram einhvern hluta af þeim til
listastarfsemi; það gefur þeim sjálfum tilvalið tækifæri til að
hreiða yfir glæpi auðsöfnunar sinnar. En með leyfi að spyrja.
hvers konar þjóðfélag er það, sem sjálft er svo fátækt, að það
getur ekki lialdið uppi listastarfsemi í landinu, en lætur þróasl
hjá sér auðmenn, er það knékrýpur fyrir á eftir og hiður um
að leggja eitthvað fram til lista. í öðru lagi álít ég það miður
ákjósanlega leið fyrir listamenn að eiga að lifa á náð auðmanna
og ef til vill vafasamt, livernig þá væri komið „frelsi“ þeirra.
Það rikir liin furðulegasta ósamkvæmni
Þjóðin elskar listir, í allri afstöðu íslendinga gagnvart listum.
en launar skáldum Þjóðin er listhneigð, ann skáldskap og
ver en sendisveinum. dýrkar í rauninni listamenn sína. Samt
endurtekur sig kynslóð eftir kynslóð, að
skáld og listamenn fá ekki að njótaj sin vegna ótrúlega þröngra
líískjara. Óþarfi er að nefna mörg dæmi. Eftir Jónas Hallgríms-
son liggur mjög fátt ljóða. Það er ekki minnsti vafi, að miklu
meira hefði orðið úr starfi lians, ef liann hefði ekki átt við
að stríða skort árum saman. Ævi jafn stórbrotins skálds og Bólu-
Hjálmars fór i vesalasta basl og klögumál við samlíðarmenn hans.
Áratugum og öldum of seint sjáum við þessa liluti. Getum við
efazt um, að þjóðin vildi nú hafa gefið stórfé til að hlúð liefði
14