Tímarit Máls og menningar - 01.12.1942, Blaðsíða 96

278
TÍMAIUT MÁLS OG MENNINGAR
flultar, en margar þeirra eru svo listrænar að formi, að gildi
þeirra varir.
Af bókmenntaritgerðum öðrum en að framan eru nefndar, eru
helztar: Einar H. Kvaran, Jóhann Jónsson og Höfundurinn og
verk hans, erindi, er skáldið flutti á listamannaþinginu.
Halldór hefur undanfarin ár koinizt í þá aðstöðu manns, er
fremstur gengur í fylkingu, að mest er að honum sótt og harð-
ast leitað eftir lífi lians. Hefur lionum þá lcomið vel að vera
kappi mikill og ofurhugi og kunna vel vopnaburðinn. í Vett-
vangi dagsins er fjöldi greina, þar sem Halldór heyr biturt
varnarstríð bæði fyrir sjálfan sig og þær menningarhugsjónir,
sem hann er einn helztur fulltrúi fyrir. Halldór liefur í þeim
greinum æft sérstakt form, eins konar ferskeytlusnið í óbundnu
máli. Hver setning er hnitmiðuð, greinarnar örstuttar og odd-
hvassar, svo að þær skörpustu gela orðið eins og sár stunga
í brjóst andstæðingsins, og það mun sjaldnar bregðast, að þær
hitti markið. Þar sem Jónas frá Hriflu hefur að jafnaði staðið
í „andskota flokkinum miðjum“, liefur hann orðið fyrir mikilli
skæðadrífu af skeytum Halldórs. Hefur Jónas 'gefið á sér högg-
slaði stóra og hættulega, en Halldór sótt af kappi og lítilli lilifð
og beitt vopnum óvægilega, enda hafa af hlotizt þær benjar,
er seint munu gróa, og er Jónas nú óvígur að kalla. í senn snjöll-
ust og áhrifamest þeirra greina, sem liér um ræðir, er Útgáfa
Jónasar Jónssonar ó Eindri Benediktssyni eða Lifandi draugur
eltir dauðan mann, eins og fyrri titill hennar liljóðaði.
Af öðrum ádeiluritgerðum Halldórs í þessari bók, ber sér-
staklega að nefna svar hans til kennara og annarra, er réðust
ó hann fyrir þýðingu hans á Vopnuin kvöddum og báru honum
á brýn, að hann kynni ekki að rita íslenzku! Gefur Halldór þeim
eftirminnilega ráðningu í greininni Málið, sem jafnframt er
merkasta heimild um vinnubrögð vandlátustu rithöfunda og veit-
ir ein saman fullkomnari skilning á mál óg stíl skáldskapar
en margra vetra venjulegt málfræðinám fær gert.
I fjöhnörgum greinum sínum vekur Halldór máls á hlutum,
sem horfa til menningarauka. T. d. er að finna hér í bókinni
greinarkorn, er lítið lætur yfir sér, og heitir Að endurreisa Þing-
velli (það birtist 1939 í litla timariti Máls og menningar). Hall-
dór vitir þar hið dæmalausa hirðuleysi um þennan „lijartastað
íslenzkrar sögu“, er „gerður hefur verið að afdrepi og griðastað
fyrir fyllirafta og siðleysingja“. Um gistihús Þingvalla segir hann:
„Hinu svokallaða hóteli staðarins er lielzt líkjandi við vistar-
verur í fátækrahverfi, svo varla mun til vera á íslandi fólk,
sem býr við eins döpur kjör og þanu hibýlakost, sem gestum