Tímarit Máls og menningar - 01.11.1943, Blaðsíða 135

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
245
ar menningar hef ég minnzt í sérstakri ritgerð, hinna tveggja vil ég geta hér
með nokkrum orðum.
Þetta 1. bindi mannkynssögu Ásgeirs Hjartarsonar hefst með yfirliti um
steinaldir, hina fornu og nýju. Þá kemur saga hinna fornu menningarþjóða,
er byggðu löndin fyrir botni Miðjarðarhafs og austur um dali og fjalllendi
Suðvestur-Asíu, þar sem stóð vagga hinnar vestrænu menningar: Egypta við
Níl, Súmera við Evrat og Tígris og síðan Babílóníumanna og Assýringa, þá
Israelsmanna og Feníka fyrir botni Miðjarðarhafsins og Persa þar norðaustur
í fjalllendunum. Síðast í bindinu er rakin saga Forn-Grikkja fram að árinu
300 fyrir uppliaf vors tímatals.
Það er enginn smáræðis vandi, sem einn maður færist í fang með því að
ætla að gefa almenningi yfirlit um sögu alls mannkyns frá upphafi til þessa
dags á þann veg, að saman geti farið fræðsla um öll höfuðstraumhvörf þeirr-
ar sögu, skýring þjóðfélagslegra orsaka þeirra og það líf og fylling í fram-
setningu og dramatisk bygging verksins, sem fullnægir kröfum nútímakyn-
slóðar, ef hún á að líta við að lesa bókina. Yfirleitt hafa mannkynssögur verið
ein hinna leiðinlegustu fyrirbrigða, sem fyrir hafa fundizt á bókmenntasviði,
skýrslur um sóðalegar athafnir, oftast drýgðar af leiðinlegum og ómerkileg-
um mönnum, allt sundurlaust, eina bindiefnið eru nokkur ártöl, sem dreift er
til 02 frá um síðurnar.
Mannkynssaga Ásgeirs boðar nýjan tíma í ritum þessara fræða. Enn sem
komið er er svið sögunnar í blámóðu fjarlægðar bæði í tíma og rúmi, efnið
því ekki eins hugstætt öllum almenningi og síðari þættir hennar, þegar nær
dregur vorum tíma og viðfangsefni skyldari þeim, er vér nú höfum með hönd-
um, og menningarlegt ættarmót greinilegra þeim tímum, sem vér höfum meir
verið í kynnum við. En saga þessi er þó ekki aðeins um ákveðnar þjóðir,
sem bjuggu á ákveðnu svæði um ákveðið árabil, áttu nafngreindum herfor-
ingjum á að skipa og unnu sína sigra og biðu sína ósigra í viðskiptum við
aðrar þjóðir, þessar þjóðir búa einnig við ákveðin r.áttúruskilyrði og þar
með einnig við ákveðin framleiðsluskilyrði og þar með einnig við ákveðin
menningarskilyrði. Með mestu nákvæmni eru þessir þættir raktir saman í
frásögninni, svo að þessi kafli sögunnar, sem áður hefur einkum skotið til vor
einstökum öngum í gegnum helgimistur trúarbragðasögunnar, stendur nú
fyrir oss í nýju ljósi hins rökvísa veruleika. Lögð er meiri áherzla á menning-
areinkenni hverrar þjóðar og þá ekki sízt listmenningu en maður á að venj-
ast í mannkynssögu ágripum.
Frásögn öll er skýr, blátt áfram á látlausu máli. Hún mætti vera fjörmeiri,
að skaðlausu mættu færri nöfn koma við sögu og einstakir atburðir, en yfirlit
fyllra. Getið er fjölda manna, sem manni er nákvæmlega sama um og myndi
ekki muna nöfn á, þótt skyldari væru islenzkri tungu. Væntanlega verður sag-
an fyllri, þegar nær dregur vorum tíma, enda tengd nánari böndum áhuga-
efnum bæði höfundar og lesenda.
Siðskiptamenn og trúarstyrjaldir eftir Sverri Kristjánsson er tvímælalaust