Tímarit Máls og menningar - 01.03.1961, Blaðsíða 68

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
— í október hafa eftirtaldir menn flutzt á eftirlitssvæðið,“ — síðan kemur listi
og þar er „Ilja Grígorév. Erenbúrg, stúdent“. Verst að ég skyldi ekki sjá þessa
skýrslu fyrr en eftir hálfa öld: þá hefði ég líklega orðið stoltur af því að hann
hélt mig vera stúdent.
Mér hefði reynzt erfitt að rifja upp ýmis smáatriði frá dvöl minni í Poltava;
en sem oftar komu skjalasöfn lögreglunnar til hjálpar: „Afrit af bréfi frá Ilju
Grígorévítsj Erenbúrg, nú undir eftirliti í Poltövu. Bréfið fengið frá erind-
rekum vorum. Dagsett 20. sept. 1908 til Símu í Kíef. — „Heiðraði félagi.
Sendi nokkrar upplýsingar um félagana í Poltövu. Hér eru tveir-þrír leshring-
ar, engir starfskraftar. Ástandið yfirleitt sorglegt. Það er að minnsta kosti
hlægilegt að tala um ráðstefnu við slík skilyrði ... Ég sem „bolsévíki“ fékk
lengi vel ekki að vera með, já og núna sit ég á fundum sem „undantekning“.
Gott væri ef þið senduð nokkra tugi af „Oreiga Suðurlandsins“ ásamt nýjum
fréttum af ykkar högum.“
Ég man ekki lengur hver Síma var, en ég minnist þess, að í Poltava var
mensévikadeild, og þar eð ég var bolséviki og þar að auki bráðungur og
furðulega ósvífinn, þá skaut ég skelk í bringu einum indælum, veiklulegum
mensévika með Tsjékhofskegg, sem hafði að orðtaki: „Þetta er sko ekki hægt,
það er ómögulegt svona allt í einu . ..“ Samt sem áður tókst mér að ná sam-
bandi við þrjá bolsévíka, sem unnu á járnbrautarverkstæði og skrifa tvö flug-
rit.
Ég átti að koma á lögreglustöðina einu sinni í viku, en „eftirlitið“ lét sér
það ekki nægja, öðru hverju heilsaði lögreglan upp á mig, vakti mig fyrir
allar aldir, barði á glugga á næturnar. Þegar ég einhverju sinni kom heim
sá ég lögregluþjón með hettu á höfði sitja á rúmi mínu. „Þú ert á fartinni,“
sagði hann ásakandi, tók af borðinu stílabók — glósur úr „Sögu heimspek-
innar“ eftir Kuno Fischer, — batt snyrtilega um bækur mínar með snæri og
hafði á brott með sér.
Brave skraddari bað mig snöktandi að fara úr herberginu: lögreglan hafði
sagt honum, að hann myndi verða fyrir miklum óþægindum ef hann segði
mér ekki upp. Aftur hófst hin niðurlægjandi leit að húsnæði. Eftir þrjá eða
fjóra daga fann ég þægilegt herbergi, og húsráðandi svaraði aðvörun minni
hlæjandi: „Ég er sjálfur undir eftirliti...“ Hann hafði samúð með þjóðbylt-
ingarmönnum, og á næturnar deildum við um hlutverk einstaklingsins í sög-
unni; stundum rufu lögregluheimsóknir samræður okkar.
Frændi minn bauð mér að hlusta á málaferli fyrir héraðsdómi; hann skyldi
verja einhvern mannaumingja, sem var ákærður fyrir þjófnað. Ég tók að
58