Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Qupperneq 4

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
til sögunnar var eins og að hefja sameiginlegan fána á loft að nefna nafn Jóns
SigurSssonar.
Á þjóShátíSinni á Þingvöllum 1874, þar sem Jón var ekki viSstaddur, sendi
þjóSfundurinn honum ávarp sem lýsir aS sönnu ást og virSingu:
„Á þessum hátíSisdegi þjóSar vorrar er þaS hin ljúfasta skylda, er þessi
fundur fær fullnægt, aS votta ySur í nafni íslands sona og dætra systkinalegar
þakkir fyrir hiS mikla gagn, er þér hafiS unniS landi ySar sem forvörSur í
frelsisbaráttu þess, og fyrir hina miklu frægS, er þér hafiS unniS því sem þjóS-
legur vísindamaSur, meSal hins menntaSa heims.
ElskaSi bróSir! Oss hefur veriS þaS sár söknuSur aS sjá ySur ekki í hópi
vorum á þessum hátíSardegi þjóSar vorrar. En því heldur þykir oss, bræSrum
ySar, þaS þjóSheilög nauSsyn aS minnast þess, aS þér hafiS barizt í broddi
frumherja þessa lands fyrir frelsi þess og frægS. Sókn ySar og vörn hefur náS
þeim leikslokum aS vér fáum á þessum degi horft fram á ófarnar brautir
þjóSlífs vors meS von í staS ótta —“
Á hundraS ára afmæli Jóns SigurSssonar 1911 var mikiS um dýrSir á
íslandi, starf hans og leiSsögn þjóSinni í fersku minni og föSurlandsástin
sem hann hafSi glætt enn skíSlogandi. Reykjavík var þá ekki stór bær, en
minningarhátíSin þar 17. júní sem menntaskólinn, bókmenntafélagiS og fleiri
stofnanir stóSu aS var íburSarmikil og borin uppi af þjóSlegri hrifningu,
hófst kl. 9 aS morgni, stóS allan daginn og lauk meS samsæti í tveim samkomu-
húsum bæjarins, og meSal ræSumanna voru rektor menntaskólans Steingrím-
ur Thorsteinsson, Klemens Jónsson landritari og Jón ASils sagnfræSingur.
Inn í þessa minningarhátíS rann setningarathöfn Háskóla íslands á stofndegi
hans, þar sem Björn M. Ólsen, fyrsti rektor hans, flutti setningarræSuna.
RæSa Jón ASils um Jón SigurSsson var heit af aSdáun og þjóSræknisanda,
nefnir hann „sannkallaS mikilmenni í orSsins fyllsta skilningi“ og segir:
„... Flestar framkvæmdir í þessu landi, flest og mest, sem áunnizt hefur í
striti og stríSi tveggja kynslóSa, er ekki annaS en holdgun og ímynd hugsjóna,
uppspretta og árangur baráttu hans.
En aS baki þessu öllu liggur hiS langþýSingarmesta starf hans, grund-
vallarstarfiS, þjóSarafrekiS: Hann vekur þjóðina til lífsins, kennir henni að
þekkja sjálja sig, þjóðréttindi sín og kröjur sínar, krajta sína og köllun sína.“
Þegar ísland hlaut fullveldi 1. des. 1918, komst SigurSur Eggerz, er talaSi
í fjarvist forsætisráSherra, svo aS orSi:
„Þessi dagur er runninn af þeirri baráttu sem háS hefur veriS í þessu landi
allt aS því í heila öld. Hún hefur þroskaS oss, baráttan, um leiS og hún hefur
338