Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Qupperneq 50

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
(Einhverjum fannst ég þá vera sterkur, en sjálfur hugsaði ég oft um vanmátt
minn).
Max Jacob sagðist vilja þýða nokkur kvæði mín á frönsku. Við unnum
heima hjá honum; hann bjó í litlu herbergi á Montmartre. Hann kom sem
fyrr í Rotondu einstaklega glæsilega klæddur, en þegar heim kom fór hann úr
sparifötunum og lagði þau varlega niður í koffort og skrýddist blettóttri
blússu.
Ýmislegt var það í fari Max Jacobs, sem minnti á annan Max — Volosjín:
báðir fengust við myndlist, auk kveðskapar, báðir höfðu yndi af leik, fífla-
látum, uppgerðarleynibralli. Þegar Max Jacob lenti undir bíl og var fluttur á
spítala, grátbað hann alla að láta dóttur sína vita, þótt hann ætti enga dóttur.
Hann skírðist til kaþólsku: fullyrti, að bæði Kristur og María hefðu vitrazt
sér. Ég veit ekki hvað af þessu var leikur, hvað trú. Hann sagði mér í fyllstu
alvöru, að guðsmóðir hefði birzt sér og sagt: „Max, þú ert drullusokkur“ ...
Picasso var guðfaðir hans.
Listin var öll ástríða Max Jacobs. Hann orti Ijóð, blíðleg og full hæðni,
stundum lúskraði hann sjálfsánægðum borgurum, stundum skriftaði hann
eins og barn; hann sá fyrir blómaskeið eðlisfræði og stjörnufræði, bjó yfir
óvenjulegu ímyndunarafli og næmi, sem hjálpuðu honum til að finna á sér
marga hluti; hann skrifaði um það, hvernig ráðherrar og fagurkerar ræða
abstrakt um hreina list, um mikilleik Frakklands, en yfir þeim er blýþungur
himinn, sundurskorinn af eldingum.
Hann bjó í klaustri við Loire, þegar heimsstyrjöldin síðari skall á. Brátt
varð Max að setja upp gula stjörnu — hann var Gyðingur. Hann skrifaði
vinum sínum dapurleg bréf, vissi hvað beið hans. Einu sinni heimsótti hann
Paul Eluard, þátttakandi í andspyrnuhreyfingunni, hann kom til að segja Max
frá því, hvað hið unga Frakkland ætti honum að þakka.
í árslok 1917 fékk ég bréf frá Max Jacob til Moskvu: hann tilkynnti, að
þýðingar Ijóða minna hefðu verið lesnar upp á kvöldi nútímaskáldskapar í
Salon d’automne. Ég svaraði ekki, — við lifðum í ólíkum heimum.
í janúar 1945 tilkynnti Parísarútvarpið, að Þjóðverjar hefðu drepið Max
Jacob. Síðar hafði ég nánari spurnir af því, hvernig dauða hans bar að. í
ársbyrjun 1944 fluttu Þjóðverjar Max til Drancy. Þaðan voru Gyðingar flutt-
ir til Auswitz (þar dóu allir ættingjar Jacobs). Max var sextíu og átta ára
gamall; hann veiktist í Drancy og dó þar. Þeir sem af komust sögðu, að hann
hefði dáið með sæmd, deyjandi reyndi hann að hressa aðra og ylja þeim um
hjartarætur ...
384