Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Blaðsíða 80

Leikhús
STROMPLEIKURINN
(Leikurinn um sníkjulífið)
Rétt um það leyti sem Strompleikurinn
var að koma út fór ég á fund, þar sem
einkum var fólk, sem ekki hefur annað fyrir
sig að leggja en laun vinnu sinnar. Þar
heyrði ég á tal tveggja manna. Annar sagði:
„Þá er nú Strompleikurinn kominn.“
,Já,“ svaraði hinn, „tvö hundruð og sjö-
tíu krónur þar.“
„Það er ekki víst það sé svo dýrt,“ sagði
þá sá, sem fyrr hafði talað.
Sums staðar er orðinn naumur afgangur
af daglaunum til bókakaupa. Samt er ekki
talið eftir ef um er að ræða málsvara fólks-
ins, og slík er staða H.K.L. nú sem fyrr þó
Nóbelsfrægð hans hafi gert þeim þungt um
mál, sem hæst æptu um hann níðið áður
fyrr.
Svo kom Strompleikurinn.
Dómarnir um hann voru sundurleitir.
Yfirleitt má þó segja, að þeir, sem opinber-
lega hafa birt skoðanir sínar um þetta verk,
hvort þær hafa verið neikvæðar eða já-
kvæðar, hafi skilið það og túlkað sem þver-
skurð af íslenzku þjóðlífi í dag — það virð-
ist einhvem veginn orðin hefð að leggja
þann grundvöll að dómum um verk H.K.L.
Persónur Strompleiks eiga það sameigin-
legt, að þær lifa flestar með einhverjum
hætti á sníkjum; þetta er leikurinn um
parasítana, sníkjulífið. Ólfermæðgumar
lifa annars vegar á örorkustyrkjum tveggja
vesalinga, annar er meira að segja dauður,
en hinn lifir sníkjulífi aftur á þeim, sem á
honum lifa. Hinsvegar snikja þær af Ut-
flytjandanum og Innflytjandanum, sem
sjálfir em ekki annað en sníkjudýr á opin-
berum styrkjum eða fleyta sér fram á lög-
brotum, sem enn eru eitt form sníkjulífsins.
Þetta er selskapið í Strompleik og lífsspeki
þess er vitaskuld einkum að velta því fyrir
sér hvort heimurinn sé ekki blöff frá rótum
(eins og þjóðfélagsstaða þess sjálfs og
fyrirvinnuhættir). Þetta er rétt með farið
eins og borgaraleg fílósófía sannar yfirleitt
svo ámátlega, en fráleitar eru þær hug-
myndir margra dómenda, að H.K.L. sé í
Strompleiknum að velta þvi fyrir sjálfum
sér í alvöru hvort heimurinn sé blöff —
með því væri hann sjálfur genginn inní
það, sem hann hæðir hvað nálegast í verki
sínu — borgaralega lífsfílósófíu. Þvertá-
móti virðist hann gjörsamlega sannfærður
um að heimurinn sé til og það með, að
ómaksins sé vert að ávarpa hann nokkrum
vel völdum orðum.
Heimur Strompleiksins er lokaður heim-
ur, þar byggja ekki aðrir en sníkjudýr, fólk-
ið, sem lifir af vinnu sinni á þar engan full-
trúa; raunar hefur Lambi þá óljóst skil-
greindu atvinnu að vera bamakennari og
sjómaður, hann er að koma úr einhverri
óskilgreindri utanlandsför, veit varla sjálfur
hvar hann hefur verið og þegar hann kemst
að því hvar hann er leggur hann á flótta,
mótmæli hans eru dauð og öldungis ómerk
enda hefur sníkjudýraselskapið þrengt
uppá hann sínum manngildishugsjónum
með því að gera hann að milljónera og þar-
414