Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Síða 83

LEIKHUS
með er heimur leiksins rofinn (svo fremi
tekist hafi að skapa hann) og við stöndum
gagnvart persónum leiksins, eðli þeirra og
athöfnum, eins og ókunnugt fólk og þarmeð
eru persónurnar berskjaldaðar fyrir okkur,
við dæmum. Hlutverk hans er ekki mystískt
heldur einmitt þvertámóti. Valur Gíslason
er virðulegur maður og hefðu aðrir ekki
leyst þetta hlutverk betur.
Hér verður að taka það fram, að það, sem
sagt hefur verið um vinnu leikaranna á að-
eins við innan þess ramma, sem leikstjór-
inn, Gunnar Eyjólfsson, hefur sett sýning-
unni. Hinsvegar hlýtur sú spurning að
vakna, hvort hann hefði ekki átt að taka
gjörólíka stefnu með uppfærsluna og beita
öðrum aðferðum. Það er yfirborðslegt (og
þarafleiðandi kanske óhjákvæmilegt eins
og sakir standa) að miða mestlega við það
að brandarar „geri sig“ og leikbrögð taki
sig út, það getur meir að segja verið svik-
ult sjónarmið eins og frumsýningargestir
virðast hafa sannað. Engu síður snúa þessir
lilutir að vinnu leikaranna sjálfra, persónu-
sköpun þeirra, að leikbrögð séu aldrei gerð
fyrir brandarann né heldur sem bein árás á
áhorfendur, heldur miðist við að vera í sam-
ræmi við persónurnar og segja með nokkr-
um hætti syntetískt af eðli þeirra og innra
lífi. Þetta væru vinnubrögð sómandi alvar-
legu verki eins og Strompleiknum — með
alvarlegu á ég við að það sé alvarlega unnið
og heimti því vandaðri vinnubrögð; með
því yrðu skemmtilegheitin einmitt enn
skemmtilegri og á annan hátt. En hér grein-
ir sumsé á um kabarettsjónarmiðið og hugs-
unarhátt hins verðuga leikhúss. Ef sá heim-
ur leiksins hefði orðið til, sem nauðsynleg-
ur er fyrir háðið að eiga rætur í, þá hefði
lokaatriðið orðið sú uppljómun sem það á
að vera. Þama fellur það og snýst í algjöra
andstæðu sína, hreina mystik, fyrir það að
opinberunin, sem við eigum að verða fyrir
verður engin, allt hefur legið á yfirborðinu
frá upphafi og tvöfeldni og svik persónanna
hafa verið undirstrikuð svo oft og billega,
að við jaðrar fyrirlitningu á áhorfendum.
Hafi texti leiksins gefið eitthvert tilefni til
slíkrar túlkunar þá var einstakt tækifæri til
að vinna hann upp í þeim atriðum með höf-
undi. Leikrit á einmitt að semja á sviði að
mestu leyti.
En það er auðvelt að segja, að eitthvað
eigi að vera öðruvísi en það er og þurfa
ekki að standa við að gera það. Enda tek
ég það fyllilega til greina að önnur leið
liafi ekki verið fær. En er það ekki langsólt
kaldhæðni, að uppfærslan skuli með því
móti þurfa að sanna réttmæti þeirrar ádeilu,
sem í leiknum er?
6. nóvember 1961
Þorgeir Þorgeirsson.
TÍMARIV MÁI.S OC MENNINGAIt
417
27