Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Page 84

Umsagnir um bækur
Rit Jóns Sigurðssonar
Fyrsta bindi, Bókaútgáfa Menn-
ingarsjóðs og Þjóðvinafélagsins.
— Jón Sigurðsson, Blaðagreinar
I. Sverrir Kristjánsson sá um út-
gáfuna, Reykjavík 1961. Prent-
smiðjan Oddi. — 461 bls. + 64
bls. inngangur.
LúSvík Kristjánsson:
A slóðum Jóns Sigurðssonar
Skuggsjá, Alþýðuprentsmiðjan
h.f. — 1961. 355 bls.
Aþessu ári fögnum við tveimur gerðar-
legurn rilum um sögu Islands á 19. öld,
kærkominni viðbót við fátæklegan bókakost
okkar um þetta tímabil. Eg hef oftar en
einu sinni heyrt ósnjalla menn hafa við orð,
að mikið sé búið að skrifa um Jón Sigurðs-
son, og mörgurn virðist, að það sé að bera
í bakkafullan læk að helga honum fleiri
þykkar bækur. Um engan Islending ltefur
meira verið ritað á íslenzku, en sumt af
þessum ritum er lítils virði, þegar til kast-
anna kemur sökum úreltra vinnubragða.
Enn þá eru ævi og störf Jóns að miklu leyti
lítt rannsökuð, en þau tvö rit, sem birtust í
tilcfni af 150 ára afmæli hans eru mikilvægt
framlag til þeirra rannsókna. Jón Sigttrðs-
son var burðarásinn í íslenzkri sögu frá því
um 1840 og fram undir 1880. Saga hans er
saga íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu og hún er
samofin sögu íslenzkra atvinnuvega. Við
eiguni engin viðhlítandi rit um íslenzka
sjálfstæðisbaráttu, og atvinnusaga okkar er
í molum jafnt á 19. öld sem öðrum skeiðum
landssögunnar. En óneitanlega þokar rann-
sóknunum nokkuð áleiðis, þökk sé m. a.
þeim Lúðvík og Sverri.
Á þessu ári hefur verið ritað víða um
lönd og einnig hér úti af nokkrum hita um
breytt mat á lífi og starfi umsvifamikils
stjórnmálamanns hjá einu stórveldanna.
Hann var goð, sem stóð á stalli, en nú hefur
því verið steypt. Nýr tími, ný kynslóð bafa
setzt í dómarasætið og knúið fram ný við-
horf. Við íslendingar þurfum aldrei að taka
störf Jóns Sigurðssonar til jafnstrangrar
endurskoðunar og hér var gert. En það er
ekki kostnaðarlaust að heyja sjálfstæðis-
barátlu. Kynslóðin, sem stóð í hita barátt-
unnar, er oft ófær til þess að segja frá at-
burðum á hlutlægan hátt, og menn vilja
heldur ekki hlusta á slíkar frásagnir. { ís-
lenzkum sögubókum skartar enn frásögnin
um það, að Danir hafi ætlað að flytja ís-
lendinga á Jótlandsheiðar. Þetta er tilefnis-
lítil skröksaga, sem Jón Sigurðsson notar í
hita baráttunnar; hún er margleiðrétt af
ýmsum aðilum, en menn vilja stundum
ógjarna hafa það, sem sannara reynist.
Hvaða íslendingur liefði viljað Ijá því eyra
fram á síðustu áratugi, að Danir hafi reynzt
Jóni Sigurðssyni hezt, þegar mest lá við?
Nú er baráttan gengin um garð og skeið
hins límabundna sannleika um samskipti
íslendinga og Dana. Hlutlægt endurmat á
418