Tímarit Máls og menningar - 01.07.1971, Page 26

Tímarit Máls og menningar
trúar. Kristniboðarnir virðast í fyrstu hafa komið frá Sýrlandi og lagt leið
sína um Ermland; áhrif sýrlenzku kirkjunnar hafa þá verið mikil, og elztu
bókum hefur augsýnilega verið snúið á georgisku úr sýrlenzku máli (eða
farið eftir ermskum bókum sem áður hafði verið snúið úr sýrlenzku á það
mál). Fyrir daga kristnitökunnar hafa landsmenn líklega hnigið að persnesk-
um sið, einkanlega austanvert í landinu, og trúað á Ahúru Mözdu og þau
goð, og eldu þessir siðir lengi síðan grátt silfur; enn í dag lifir margt eftir
af Mazdatrú fyrri tíða hjá alþýðu, ekki hvað sízt hjá fjallabændum austan-
lands, í kynlegu samblandi við æfaforna þjóðlega heiðni.
Hið fyrsta letur Georgíumanna er vanalega eignað Mesrop, ermskum klerki,
þeim hinum sama er einnig samdi letur löndum sínum og svo Olbunum.
Hvað sem líður sjálfum höfundinum, þá eru bæði stafrof, hið ermska og
hið georgiska, af sama toga spunnin, og virðist einsætt að farið hafi verið
eftir grískri fyrirmynd við samningu þeirra, a. m. k. að nokkru leyti; hvor-
tveggja letrin hafa t. a. m: sérstaka raddarstafi.
Elztur texti sem nú er til á georgisku máli er leturtafla, fundin skammt
frá Betlehem á Gyðingalandi; hún mun vera skrifuð eitthvað 430 árum e. Kr.
b. Önnur tafla er til í kirkju í Bolnísí, bæ austanlands í Georgíu, og er frá
því um 480; hún er elzt ritað mál georgiskt sem fundizt hefur í landinu sj álfu
hingað til. Töflur þessar eru báðar skrifaðar bjúgu prestaletri sem svo er
nefnt (mrglovaní chútsúrí), og er það haft á bókum allt fram á lltu öld;
frá því er runnið strent letur (núschúrí), en það hefur smátt og smátt breyzt
í skáletur það sem nú má sjá á prentuðum bókum og riddaraskrift nefnist
(mchedrúlí).
Píningarvætti Súsönnu drottningar er ívið yngra en þessar töflur tvær.
Súsanna þessi (Súsaník, það er liljan smá) var ermsk höfðingjadóttir af ætt
Mamíkoníana, kristin kona; hún var gift georgiskum öldurmanni sem Var-
sken hét. Hann lét turnast til Mazdatrúar á Persalandi, og fekk það konu
hans svo mikils angurs að hún brá við hann hjúskaparfari. Og er hvorki
tjáðu blíðmæli né hótanir, var henni varpað í dýflissu, og þar sat hún sex
ár við miklar pínslir og harmkvæli, unz hún andaðist; mun það hafa verið
árið 475. Og með því að sagan er sögð af skriftaföður drottningar, Jakobi
Tsúrtavelí, er hún varla til orðin miklu síðar en þessir atburðir gerðust.
Sagan er stutt og lýsir látlausum orðum og einkar fróðlega siðum þeirra tíða,
svo að enn má vel lesa hana sér til hugarhægðar. Hún er nú til í enskri út-
leggingu Davids Langs, í bók hans Lives and legends of the Georgian saints
(1956).
16