Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Side 105

Ævintýr í Moskvu
íslandi er hann kannist við. í Landnámuútgáfunni 1963 er svo ísafjarðar
hvergi getið heldur aðeins talað um sendifulltrúa „stúdentafélagsins heima“
(197. bls.) og „stúdentafélagið heima á staðnum" (216. bls.).
Þriðja „tegund“ breytinga eru svo þær sem telja má að miði að því að
breyta hneigð sögunnar, gefa henni brodd ádeilu. Líka er athyglisvert
hvernig þessar breytingar fylgja breyttu pólitísku andrúmslofti á árum
heimsstyrjaldarinnar síðari og tímum kalda stríðsins.
Ef litið er á söguna eins og hún birtist í Verdens Glxder má segja að í
henni leynist næsta fáir pólitískir broddar. Að öllu yfirbragði er þetta
gamansaga um næturævintýr íslensks skálds í Moskvu.
Ef um boðskap er að ræða í sögunni hefur hann breiðari mannlega
skírskotun en pólitísk ádeila.
Símon Pétursson hefur ásamt skandínavískum ferðafélögum sínum verið
á leiðinlegu og skipulögðu ferðalagi um Sovétríkin. I raun er hann enn
jafnnær um líf manna þar. Það er fyrst við þau mannlegu kynni, er hann
stofnar til síðustu nóttina, að hann skynjar raunveruleik og mikilleik
rússneskrar sögu og mannlífs.
Ef til vill mætti orða það svo að afhjúpun og boðskapur sögunnar felist í
því að sýna að mannleg samskipti og maðurinn sjálfur séu æðri öllu
skipulagi.
Ef um ádeilu er að ræða beinist hún ekki síður að Skandínövunum en
hinu sovéska skipulagi.
I íslensku gerðunum báðum hefur Gunnar hins vegar bætt inn smá-
broddum sem ótvírætt beinast að hinu sovéska kerfi og kommúnismanum.
Fyrstu breytingar af þessu tagi í sögunni lúta að stúdentasendinefndinni.
í dönsku gerðinni er sagt að Símon Pétursson væri á ferðalagi „[. . .]
sammen med en Flok andre, mere eller mindre bolsjevistiske Studenter
[• v].“ (73. bls.).
I Helgafelli er sagt að hann væri „[. . .] í þvögu annarra meira og minna
róttækra stúdenta [. . .].“ (326. bls.). Raunar má telja að hér sé dregið úr
rauðum lit sendinefndarinnar.
I Landnámuútgáfunni er hins vegar talað um Símon Pétursson „[ . . .]
sem einn af heilum herskara meira og minna heittrúaðra kommastúdenta
[. . .].“ (195. bls.). Lýsingarorðið „heittrúaður“ sem hér er komið inn um
pólitísk viðhorf kommúnista hefur niðrandi tón og það var vel þekkt víg-
orð á tímum kalda stríðsins.
Næsta breyting lýtur einnig að pólitískum viðhorfum stúdentasendi-
nefndarinnar. I dönsku gerðinni segir:
Og hvis saa endda ogsaa disse havde talt i Tunger! Skant det gjorde de jo
351