Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Blaðsíða 42

arins sem álfamir ríða um verður í for-
grunni í frumkvæðinu, en tunglsljósið hjá
Jónasi lýsir allt upp og líkt og sviptir hinum
dimma skógi frá og þá um leið talsverðu af
þeim óhugnaði sem þar er á ferð.
Sé þetta haft í huga, er ekki furða þótt
hafmeyjarkvæði Hænis þurfi að taka all-
miklum stakkaskiptum, þar til úr verður
Sæunn hafkona. En kvæðið er eitt af mörg-
um áþekkum í téðum ljóðabálki, Die Heim-
kehr, (þar er m. a. hið fræga kvæði um
Lorelei) þar sem skuggaleg og oft hráslaga-
leg náttúra verður svið einhvers konar ást-
arfunda, oft milli manns og náttúruvættar,
sem ýmissa hluta vegna geta ekki náð sam-
an eða eru haldin söknuði eftir einhveiju
sem er liðið og tapað. Heine hefur kvæði
sitt á skuggalegum nótum að vanda, og
dregur upp náttúrumynd í fjórum samhliða
setningum sem eru stuttar, látlausar og
beinskeyttar:
Der Abend kommt gezogen,
Der Nebel bedeckt die See,
Geheimnisvoll rauschen die Wogen,
Da steigt es weiss in die Höh’.
Þessar línur taka hjá Jónasi allmiklum
breytingum þegar við það að hann gengur
algerlega framhjá fyrsta orðinu, Der Ab-
end, þannig að kvöldhúmið víkur fyrir
dagsbirtu, en lætur þokuna sem þó er eftir
lykja faðm sinn um vík og vog og gefur með
því lauslega í skyn þá erótík sem í vændum
er, en um leið renna upphafssetningamar
tvær saman í eina og það öllu upphafnari.
Eftirtektarvert er einnig að Jónas breytir
hætti ljóðsins að vanda, í þetta skipti að vísu
ekki í fornyrðislag heldur annan hátt sem
Heine notar stundum, svo sem í frumkvæð-
inu að Álfareiðinni, þótt ekki hafi Jónas séð
ástæðu til að fylgja honum þar. Sá háttur er
með fjómm hnígandi tvíliðum (trokkum) í
hverri línu og hefur yfir sér léttari og glað-
klakkalegri blæ en jambískur háttur fmm-
kvæðisins, auk þess sem aðeins önnur og
fjórða lína em rímaðar:
Þokan yfir vík og vogi
votu fangi þögul grúfir,
gnauðar fyrir svölum sandi
sjór, en þegja vindar ljúfir.
Önnur vísan er hins vegar algerlega frumort
af Jónasi, þar sem hann af mikilli snilld
setur fram inngang að meginefni kvæð-
isins, fundi hafgúu og manns, og byggir upp
stígandi og spennu með því að færa ástar-
fundinn á haf út og láta bámna leika blíð-
lega við steininn, en þar verða þó á vissan
hátt hlutverkaskipti þar sem karlinn er gerð-
ur kaldur:
Báran smáa strýkur steini
(steinn er fyrir þangi bleikur)
eins og sér á köldum karli
konan ung að hári leikur.
En hin eiginlega atburðarás hefst þegar haf-
meynni skýtur upp úr djúpinu. í kvæði
Heines gerist allt á augabragði, og það
skiptir engum togum að hafmeyjan er
komin upp á þurrt land í lostafullri mynd,
fáklædd, vafin rökum slæðum:
Die Meerfrau steigt aus den Wellen
Und setzt sich zu mir an den Strand;
Die weissen Brúste quellen
Hervor aus dem Schleiergewand.
og gerist strax svo aðgangshörð við skáldið
að það kveinkar sér undan henni:
40
TMM 1990:4