Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Blaðsíða 39

Kristján Árnason
Sæunn hafkona
Kvæði Jónasar Hallgrímssonar um Sæunni hafkonu er byggt á Ijóði eftir
Heinrich Heine. Hér eru þessi tvö kvæði borin saman og um leið er varpað
Ijósi á muninn á rómantík Fjölnismanna og rómantík Heines sem þeir dáðu
mjög. Jónas og Heine unnu báðir frelsinu og náttúrunni; en meðan
náttúran varð framandi og geigvænleg hjá Heine varð hún áþreifanleg og
nálæg hjá Jónasi. Hafkona Jónasar ber keim af hafmeynni hjá H.C.
Andersen en þó enn frekar af ástargyðjunni Afródítu. Kvæði Jónasar lýkur
með klassísku jafnvægi milli manns og náttúru.
Sæunn hafkona hefur að vissu leyti sér-
stöðu meðal kvæða Jónasar Hallgrímssonar
en getur þó að öðru leyti talist dæmigert
fyrir kveðskap hans. Sérstöðu þess má
marka af því að útgefendur verka Jónasar
hafa greinilega ekki verið á einu máli um
það hvort flokka beri það meðal þýddra
ljóða hans eða frumkveðinna, enda er
kvæðið augljóslega sambland af hvoru
tveggja. Það er byggt á kvæði eftir Heinrich
Heine, hinu fjórtánda í ljóðaflokknum Die
Heimkehr, og á þann hátt að grindin eða
þráðurinn er þaðan fenginn og auk þess
mega fyrsta og síðasta erindið skoðast sem
þýðing á samsvarandi erindum í kvæði
Heines eða kannski réttar sagt útlegging, ef
við notum orðalag Jónasar sjálfs. Allt sem
þar er á milli er að meira eða minna leyti
frumort eða mjög svo breytt, enda fjölgar
erindum verulega, eða úr átta upp í þrettán.
Jónas gefur sjálfur þá skýringu á vinnu-
brögðum sínum að hann hafi útlagt kvæðið
„eftir minni“ og er þá ekki að undra að það
skuli vera fyrsta og síðasta erindið sem eru
næst því að vera þýdd, þar sem þessi erindi
hljóta að vera eftirminnilegust. Hins vegar
er erfitt að verjast þeim grun að Jónas hafi
fremur kosið en þurft að styðjast við minnið
en ekki bókstafínn í þessu tilviki, því þetta
kvæði hlýtur að hafa verið honum jafn að-
gengilegt á prenti og önnur sem hann þýddi
eftir sama höfund.
Kvæðið ber hins vegar glöggt vitni um þá
tilhneigingu Jónasar Hallgrímssonar að
blanda saman frumlegu og aðfengnu, eink-
um í þýðingum sínum þar sem hann fer oft
TMM 1990:4
37