Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.12.2014, Síða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.12. 2014
(Ó)Fyrirséð / (Un)Forseen er heiti sýningar
með verkum eftir Örnu Gná Gunnarsdóttur
og Ásdísi Spanó sem verður opnuð í Listasal
Mosfellsbæjar í dag, laugardag, klukkan 15.
Á sýningunni gefur að líta verk sem lista-
konrurnar hafa unnið út frá hrynjandi og
flæði í litavali og efnisnotkun. Handbragð
þeirra er afar ólíkt en báðar kalla fram
spennu og óreiðu í listsköpun sinni.
Sum verkanna voru unnin á þessu ári í
samtali listamannanna á milli landa; þau voru
send milli Strassborgar, þar sem Arna býr, og
Reykjavíkur þar sem þær lögðu lokahönd
hvor á listsköpun annarrar.
ARNA GNÁ OG ÁSDÍS SÝNA
(Ó)FYRIRSÉÐ
Hluti eins verkanna eftir Auði Gná á sýningunni.
Hún sýnir ásamt Ásdísi Spanó í Mosfellsbæ.
Hlín Pétursdóttir Behrens, Jón Sigurðsson og
Hólmfríður Jóhannesdóttir koma fram.
Á aðventutónleikum í Dómkirkjunni á
sunnudag klukkan 16 flytja Hlín Pétursdóttir
Behrens sópran, Hólmfríður Jóhannesdóttir
messósópran og Jón Sigurðsson píanóleikari
eftirlætistónlist sína sem tengist jólum og að-
ventu.
Á dagskránni eru gamalkunnug og minna
þekkt íslensk jólalög, þar á meðal söngvar
eftir Þórunni Guðmundsdóttur sem sýnir oft
tilveruna í nýju ljósi, Hreiðar Inga Þor-
steinsson, Jón Hlöðver Áskelsson, Ingibjörgu
Þorbergs og Gunnar Þórðarson. Af erlend-
um tónskáldum má nefna Benjamin Britten
og Max Reger. Hlín, Hólmfríður og Jón hafa
unnið saman í rúm í þrjú ár.
TÓNLEIKAR Í DÓMKIRKJUNNI
JÓLATÓNAR
Frá árinu 2005 hefur
Gunnarsstofnun staðið
fyrir upplestri á Aðventu
Gunnars Gunnarssonar á
Skriðuklaustri og unnið að
því að breiða þá góðu hefð
út. Sagan verður lesin nú í
tíunda sinn í skrifstofu
skáldsins í Fljótsdal á
sunnudag. Að þessu sinni
les Vésteinn Ólason, pró-
fessor emeritus, söguna eystra og hefst lest-
urinn kl. 14. Hin hjartnæma saga Gunnars
verður einnig lesin í Gunnarhúsi á Dyngju-
vegi 8 hjá Rithöfundasambandi Íslands þenn-
an sama sunnudag. Þar les Guðrún Ás-
mundsóttir leikkona og hefst lesturinn kl.
13.30. Allir eru velkomnir.
Gunnar skrifaði nóvelluna Aðventu árið
1936 og kom hún út í fyrsta sinn það ár. Síð-
an þá hefur sagan um Benedikt sauðamann,
hrútinn Eitil og hundinn Leó verið lesin víðs-
vegar um heiminn af milljónum manna, ekki
síst í desember
SAGAN UM BENSA, EITIL OG LEÓ
LESA AÐVENTU
Gunnar
Gunnarsson
Menning
N
orska píanóstjarnan Leif Ove
Andsnes hefur komið nokkr-
um sinnum fram á tónleikum
hér á landi í áranna rás og í
næstu viku kemur hann í
fyrsta skipti fram í Hörpu, þegar hann leik-
ur hinn mikilfenglega fimmta píanókosert
Beethovens í Es-dúr – Keisarakonsertinn –
með London Philharmonic Orchestra undir
stórn Osmo Vänskä.
„Ég hlakka mikið til þess að leika í fyrsta
skipti í Hörpu. Ég hef heyrt mikið lof um
húsið,“ segir Andsnes. Hann hefur leikið
konsertinn mörgum sinnum á síðustu miss-
erum og oftast með Mahler Chamber Orc-
hestra (MCO) en hann hefur á undanförnum
árum flutt og hljóðritað alla píanókonserta
Beethovens með sveitinni. Hann stjórnar
hljómsveitinni þá jafnan auk þess að vera í
hlutverki einleikarans.
„Í síðustu viku flutti ég alla fimm píanó-
konserta Beethovens í Luzerne, Brüssel og
Vín með MCO,“ segir hann. „Það var býsna
stíft og við enduðum á því að flytja þann
fimmta. Mér finnst hann alltaf jafn und-
ursamlegur.
Hvers vegna? Þegar ég hef leikið þá alla
svona í réttri röð fyllist ég alltaf ákveðinni
frelsistilfinningu þegar ég kem að þeim
fimmta. Í hinum fyrri er eins og Beethoven
sé í sífelldri leit og mætir í henni allskyns
vandamálum; í verkum Beethovens finnur
maður oft fyrir ákveðnum sigrum undir lok-
in. En fimmti píanókonsertinn hefst með
miklum hvelli og síðan magnar píanóleik-
arinn upp flóðbylgjur, það er eins og honum
hafi verið kastað inn á sviðið. Þarna finnst
mér ég finna nýtt frelsi hjá tónskáldinu. Eft-
ir það er konsertinn ekki jafn mótaður af
átökum og fyrri píanókonsertar hans, þetta
er guðdómlegri tónlist og frelsistilfinningin
sterk.
Vitaskuld birtast líka skuggar og spurn-
ingum er varpað fram á leiðinni, en það er
minna um það en í hinum fyrri.
Verkið var samið við erfiðar aðstæður;
stjórnvöld í Vín áttu í stríði og það má
spyrja sig að því hvort verkið sé um þá at-
burði og byggist á von um frið á hinum póli-
tíska vettvangi, eða hvort það upphefji frelsi
manna á einstaklingsbundnari hátt.“
Andsnes er kominn á flug við að tala um
þennan mikilfenglega konsert, sem hefur
staðið honum svo nærri síðustu misseri.
„Þegar ég velti fyrir mér þróun píanó-
konserta Beethovens finnst mér ég líka sjá
síaukið frelsi hreinlega birtast í því hvernig
hann skrifar konsertana. Þegar hann kom að
lokum að þessum var hann orðinn furðu
áreynslulaus í skrifunum.
Hlustaðu bara á annan þáttinn. Ég get
ekki annað en spurt mig hvernig nokkur
maður geti samið slíka tónlist! Hún er svo
mikilfengleg og mér finnst hún hreinlega
vera eins og hluti af náttúrunni, því hver við
erum og hvaðan við komum. Það er næstum
eins og tónlistin hafi aldrei verið skrifuð nið-
ur heldur hafi alltaf verið til sem hluti af al-
heiminum. Mér finnst ég geta sagt það um
nokkur tónverk og þetta er eitt þeirra.“
Kýs sterka samstarfsmenn
Á tónleikunum í Hörpu á fimmtudags- og
föstudagskvöld leikur London Philharmonic
Orchestra, auk Keisarakonsertsins, Fantasíu
um Thomas Tallis eftir Vaughan Williams og
Sinfóníu nr. 1 eftir Tsjaíkovkíj. Andsnes
hlakka til tónleikanna og segist hafa unnið
nokkrum sinnum áður með Vänskä, fyrst í
Toronto fyrir um fimmtán árum en svo vill
til að þá lék hann sama konsert.
„Ég hef líka leikið áður með London Phil.,
síðast nú í apríl. Ég er spenntur að heyra
hvernig Osmo vinnur með sveitinni.“
Andsnes segir að í vinnu sinni með kons-
erta Beethovens síðustu ár hafi hann til
skiptis leikið þá um leið og hann stjórnar
MCO eða komið fram sem einleikari í verk-
unum með mörgum öðrum hljómsveitum.
„Vissulega er það afar krefjandi að vera
bæði að stjórna og vera einleikarinn en það
er líka gefandi þegar vel gengur.
Á Íslandi verð ég í hlutverki einleikarans
og gef mig allan í það, ég einbeiti mér að
mínum þætti þótt ég komi líka til með að
ræða við stjórnandann um nálgunina og mín-
ar hugmyndir. Ég er alltaf spenntur fyrir
því að takast á við hugmyndir þeirra sem ég
vinn með, ég kýs sterka samstarfsmenn,
ekki fólk sem segist bara ætla að elta mig.“
Vonandi verða hvorir
tveggja góðir
Finnst honum erfitt að takast á við sömu
dagskrána tvö kvöld í röð eins og hann gerir
hér í Hörpu?
„Nei, alls ekki. Mér finnst frábært að fá
að leika oftar en einu sinni á sama staðnum.
Maður veit aldrei fyrirfram hver munurinn
HINN HEIMSKUNNI PÍANÓLEIKARI LEIF OVE ANDSNES LEIKUR Í HÖRPU
Mikilfengleg tónlist
„MÉR FINNST HANN ALLTAF JAFN UNDURSAMLEGUR,“ SEGIR LEIF OVE ANDSNES UM KEISARAKONSERT
BEETHOVENS SEM HANN LEIKUR TVISVAR MEÐ LONDON PHILHARMONIC ORCHESTRA Í HÖRPU Í VIKUNNI.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Í starfi sínu með MCO hefur Leif Ove Andsnes
kynnt tónlist fyrir heyrnarlausum börnum. Hér
tekst hann á við það í heimabæ sínum Bergen.
Morgunblaðið/Einar Falur
„Ég hef lengi verið heilluð af fuglum og ekki
síst skyldleika fugla og orða, því milli orða og
fugla eru einhver dularfull tengsl sem eru
handan rökréttrar hugsunar. Fuglar eru ekki
ólíkir orðum, dularfullir boðberar, bæði fal-
legir og fjölbreyttir og líka hverfulir eins og
þau. Hér eina stundina, horfnir þá næstu,“
segir Guðrún Hannesdóttir sem nýverið sendi
frá sér ljóðabókina Slitur úr orðabók fugla.
Þegar blaðamaður sló á þráðinn til Guðrúnar
fyrr í vikunni var fyrsta spurningin eðlilega
hvort hann væri að trufla hana. „Nei, þetta er
allt í lagi. Ég er bara að gefa fuglunum,“
svaraði Guðrún þá og benti í framhaldinu á að
fuglarnir væru mjög svangir og kaldir um
þessar mundir enda erfitt tíðarfar.
Slitur úr orðabók fugla er fjórða ljóðabók
Guðrúnar, en hún hlaut Ljóðstaf Jóns úr Vör
árið 2007 og síðar sama ár kom út fyrsta
ljóðabók hennar, Fléttur. Í framhaldinu
fylgdu Staðir árið 2010 og Teikn árið 2012.
„Ég var komin á miðjan aldur þegar ég fór
fyrst að skrifa ljóð, en fram að því var ég að
safna vísum og semja barnabækur,“ segir
Guðrún og bendir á að svo skemmtilega vilji
til að fyrsta ljóðið sem hún orti hafi einmitt
fjallað um orð og fugla. „Það ljóð orti ég
löngu áður en þessi bók hvarflaði að mér,“
segir Guðrún, en ljóðið er birt í fyrsta sinn
opinberlega í ramma hér til hliðar.
„Upphafið að skrifum mínum má rekja til
þess að ég fór að safna gömlum höfund-
arlausum vísum sem ég fann fyrst hjá ætt-
ingjum en síðan í alls kyns heimildum og
söfnum m.a. hjá Árnastofnun. Ég gaf út og
myndskreytti þrjár bækur með úrvali af þess-
um höfundarlausu vísum,“ segir Guðrún, en
fyrsta bókin sem nefndist Gamlar vísur handa
nýjum börnum kom út árið 1994. „Þær eru
allar ófáanlegar í dag. Í framhaldinu sneri ég
mér að því að semja barnabækur sem ég
myndskreytti sjálf,“ segir Guðrún og telur að
samtals hafi vísna- og barnabækurnar orðið
tíu talsins. „Ég mun áreiðanlega ekki skrifa
fleiri barnabækur því ég er fallin fyrir ljóð-
unum og mun halda mér við þau það sem eft-
ir er.“ Guðrún hefur fengið jákvæðar viðtökur
lesenda og gagnrýnenda í gegnum tíðina auk
ofangreindra verðlauna. Aðspurð segir hún að
sér þyki vænt um þessar viðtökur. „Þær hafa
verið mér mikilvæg hvatning til áframhald-
andi skrifa.“
Uppruni ljóða í galdratilburðum
Nýju ljóðabókina sína samdi Guðrún á stutt-
um tíma samhliða öðrum skrifum. „Ég var
með tvö önnur ljóðahandrit í vinnslu á sama
tíma sem ég hef verið með lengi í takinu, en
svo small þessi á milli sem tilraun mín til að
skrifa þematengda bók um eitt efni. Mér
fannst það skemmtileg hugmynd að skrifa
bók út frá einu sjónarhorni, en ég tengi
færslur bókarinnar fuglum og leitast við að
spegla þá frá óvæntum sjónarhornum,“ segir
Guðrún og tekur fram að bókin hafi þó orðið
tvístraðri en hún hafi upphaflega hugsað sér.
„Þetta líkist stíllega öðrum ljóðum sem ég hef
gert og er ekki fullkomlega niðurnjörvað.
Þetta verður allt mjög svipað fyrri verkum
FUGLAR SPEGLAÐIR FRÁ ÓVÆNTUM SJÓNARHORNUM Í NÝRRI LJÓÐABÓK
„Syngur hver með sínu nefi“
SLITUR ÚR ORÐABÓK FUGLA NEFNIST FJÓRÐA LJÓÐABÓK GUÐRÚNAR HANNESDÓTTUR SEM NÝVERIÐ
KOM ÚT. LJÓÐSKÁLDIÐ SEGIST LENGI HAFA VERIÐ HEILLAÐ AF SKYLDLEIKA FUGLA OG ORÐA.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is