Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Síða 21

„Whatever you say, say nothing“ er eitt af lengstu kvæðum hans og segir mjög
margt, bæði um ofbeldið á Norður-írlandi og um stöðu kaþólska minnihlut-
ans á landsvæði þar sem menn eru drepnir íyrir að láta skoðanir sínar í ljós,
jafnvel fyrir minnstu tilburði í þá átt.
Fimmta ljóðabók Fleaneys, Field Work, birtist árið 1979, eða fjórum árum
eftir North. Hún er bæði styttri og mun persónulegri en fyrri bækur hans.
„Aðalmunurinn á þessari bók og North,“ sagði Heaney, „er fólginn í trausti:
ég er að læra að treysta melódíu, að treysta listrænni framsetningu sem
staðfestingu. Ég er ekki eins mikið fyrir að kvelja sjálfan mig og ég var. En
vandamálið er að ég vantreysti þessu nýja viðhorfi auðvitað líka.“13 Eða, eins
og hann skrifaði vini sínum, leikskáldinu Brian Friel: „Ég vildi ekki lengur
dyr sem opnast inní myrkrið, heldur dyr inní ljósið“.14
Það má segja að Field Work sé fyrsta tilraun Heaneys til að tala við aðra
en sjálfan sig. Bókin er full af draugum, persónulegum samtölum við dána
vini, sögum um fólk sem var drepið í Belfast. Eitt ljóðið, „Casualty" stendur
sérstaklega upp úr í bókinni, kveðjukvæði til Louis O’Neill, atvinnulauss
kaþólsks sjómanns sem var kunningi og kráarvinur Heaneys. O’Neill
óhlýðnaðist útgöngubanninu sem IRA setti eftir „Bloody Sunday“ og dó
þegar krá mótmælenda var sprengd í loft upp.
Svo er annað óvenjulegt við Field Work. Hér finnum við mörg ástarljóð
til eiginkonu Heaneys, Marie, full af djúpum tilfínningum. Þessi ljóð reyna
þó aldrei að fela þá erfiðleika sem hjónabandið á við að etja. Allstaðar í ljóðlist
er hægt að finna ástarljóð, en flest þeirra eru samin af ungu skáldi til ástkonu
eða elskhuga, eða þá til hjákonu, ellegar látinnar eiginkonu, en afar sjaldan
til lifandi eiginkonu eftir rúmlega tuttugu ára sambúð.
Sjötta og stærsta ljóðabók Heaneys heitir Station Island og birist 1984, eða
fimm árum eftir Field Work. Um það leyti sem hún var gefin út skrifaði
Heaney vini sínum, Finnan O’Toole: „Sumar ljóðlínur eru loðnar eins og ull
en aðrar eru eins og nakinn vír. Einusinni var ég heillaður af þessum loðnu,
í stíl Keats, en núna langar mig að skrifa nakinn vír“.15 Station Island er skipt
í þrennt. Fyrsti hlutinn er um minningar og daglegt líf hans, annar hlutinn
(sem ber titilinn „Station Island“) fjallar um allskonar fundi, í draumum eða
leiðslu, við framliðna, og þriðji og síðasti hlutinn heitir „Sweeney Redivivus“
og er hugsaður sem einhverskonar umsögn um þýðingu hans á Buile
Suibhne, um írskan konung frá áttundu öld sem breytist í fugl.16 En þó að
Station Island sé í þrem mismunandi hlutum eða köflum, er auðvelt að sjá
hana sem heild. En það er einmitt hér sem Heaney breytir stíl sínum og
kemur lesandanum virkilega á óvart. Heaney tekst að gera það sem hann
sagði vini sínum O’Toole — að skrifa á lýrískan hátt en næstum því án
TMM 1996:1
11