Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Blaðsíða 61

myndinni af negranum sem strýkur, en kemst aðeins niður að óyfirstígan-
legu hafinu, myndinni af strokunegranum sem stendur uppi á klettahæð við
ströndina og horfir út yfir þessi landamæri, en hann vantar lykil til að sleppa
undan húsbændum sínum, þrælahöldurunum. Það er líklegt að þrælarnir
sem voru hafðir í þrælabúðum, hundeltir af varðhundum og vopnuðum
varðmönnum hafi litið hafið sömu augum og fangarnir á Djöflaeyju litu á
frumskóginn í Frönsku - Gíneu: þéttur, lifandi varnarveggur sem gleypir
bráð sína. Svæði án víðáttu, og frelsis, fyrir þann sem ekki hefur höndlað
lykilinn að því.
En hugmyndina um hyldýpið er einnig að finna hjá Glissant. Negrinn frá
meginlandi Afríku sem liggur hlekkjaður í lestinni á þrælaflutningaskipi
kemst fyrst í kynni við hafið um leið og hann gerir sér fullur örvæntingar
grein fýrir því að hin afríska jörð fjarlægist óðum. Hann heyrir hvernig aldan
lemur kinnunginn, heyrir framandi nið hafdýpisins. Þegar þrælasalarnir
(sem skip konungs eltu uppi eftir að þrælasala var bönnuð) sáu að þeir
kæmust ekki undan vörpuðu þeir farminum fyrir borð. Og þessi hugmynd
um samfellt lag mannslíka á hafsbotninum sem tengir saman allar Antilla-
eyjarnar kemur fyrir aftur og aftur í skáldsögum hans, ritgerðum og ljóðum.
Hún birtist líka hjá Derek Walcott frá Sankti-Lúsíu og hjá Edward Kamau
Brathwaite, skáldinu frá Barbados. The unity is sub-marine segja þeir, heill-
aðir.
Og hyldýpið sem menn fara yfir við slíkar kringumstæður er dánarstaður
íbúa meginlandsins og fæðingarstaður íbúa eyjarinnar, hvort sem hann er
hvítur, gulur eða svartur, nýlenduherra eða þræll, minnugur eða minnislaus.
Það er þarna sem sýn skáldanna frá Antillaeyjum, þessara eyjaskeggja, og
sýn Vesturlandabúa fóru að verða ólíkar. Skáldin grunar óljóst að sýn Vest-
urlandabúa sé röng. Þar sem þau búa á eynni eiga þau erfitt með að fella
þennan grun í skáldskap. Þau eru ennþá meira og minna föst í hugmyndinni
um einangrunina, þrengslin, hjarann, og þau hafa þörf fyrir lag líkanna á
hafsbotninum til að greina glöggt hið dulda samband sem þau skynja óljóst.
En þegar reynslan af hyldýpinu hefur sundrað hugarheimi þeirra, eins og
Glissant hefur útskýrt,4 er hugarheimurinn sem þau nota til að lýsa sjálfum
sér, lýsa eynni og sambandi hennar við hafið, skynja hafið sem leið til að ná
sambandi, auðugur og fjölbreyttur eins og mósaík. Þau grípa til Afríku,
Evrópu, heims indíána, Indlands, Austurlanda nær til að tjá sig... Sem segir
sitt um það að þau ættu ekki að finna til minnstu þrengsla, um það hversu
staðfastlega ætti að hafna innilokun, víkka heldur út sjóndeildarhringinn og
bera höfuðið hátt.
Þegar evrópski nýlenduherrann kom til Antillaeyjanna urðu Karíbar á
vegi hans, leifarnar af Arawakaþjóðflokknum. Landkönnuðirnir fóru í land
TMM 1996:1
51