Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Side 88

Þótt ýmsu sé til að jafna er Haraldur Clayton eflaust misskildasta séní
sem ég hef fyrirhitt. Og þótt hann af einhverri þráhyggju eða enn
einum misskilningi lífs síns léti ekkert tækifæri ónotað til að sækja
íslendinga heim, þá var það sennilega þetta kaldlynda og sjálfumglaða
norðurhjarafólk sem misskildi hann allra mest. Einhvers staðar í
útlöndum, kannski í milljónaborgum þar sem manngrúinn er slíkur
að engin manngerð er svo aum að hún finni sér ekki einhverja
samherja; í slíkum samfélögum held ég að Haraldur Clayton hefði átt
auðveldara uppdráttar og jafnvel hitt gott fólk sem hefði verið fúst að
skilja list hans og meta að verðleikum tilfinningahitann, angistina og
fátæktarbaslið sem fór í að skapa hana. En á íslandi var slíku ekki til
að dreifa. Hér var varla nema einn maður sem Haraldur áleit að væri
gæddur nægu innsæi til að skilja list hans til fullnustu. Það var
nafntogaður alþýðlegur fræðimaður sem hafði með margslungnum
útreikningum búið til kenningu um að íslendingar hefðu á einhvern
hátt tekið þátt í byggingu Keopspíramíðans. Haraldur heimsótti
fræðimanninn reglulega og lék fyrir hann á píanó, en fræðimaðurinn
útlistaði kenninguna fyrir Haraldi. Þetta var gagnkvæmt samkomulag
sem báðum líkaði vel; þegjandi sátt um að Haraldur skildi kenningu
fræðimannsins og fræðimaðurinn tónlist Haralds. En þegar öllu er á
botninn hvolft var þetta kannski bara önnur og fágaðri útgáfa af
skilningsleysinu sem var hlutskipti þeirra beggja.
Að vísu skein frægðarsól Haralds Clayton stutta hríð þegar hann
kom fyrst til íslands fyrir einum þrjátíu árum. En á þeim tíma voru
samgöngur hingað strjálar og íslenska intelligensían ekki orðin jafn
veraldarvön og síðarmeir, heldur tók hún öllum útlendingum sem
sýndu íslandi þá vinsemd að koma hingað eins og þar væru heims-
frægir virðingarmenn á ferð.
* * *
Þetta var á þeim tíma þegar listamaður frá Kóreu sýndi á sér rassinn
á tónleikum í Tjarnarbæ og þótti sumum marka ákveðin tímamót í
íslensku menningarlífi. Það urðu blaðaskrif um málið og mikill
hávaði, en róttækum listamönnum fannst að þar hefði íslenska borg-
arastéttin fyrir fullt og allt afhjúpað tepruskap sinn og djúprætt aftur-
haldseðli.
78
TMM 1996:1