Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Síða 89

Á þessum árum bjó listin ekki við vinsamlegt afskiptaleysi eða
hálfvelgjulegt umburðarlyndi, heldur stóð yfir styrjöld um stefnur og
strauma sem flestir eru löngu búnir að gleyma. Ungir og hugmynda-
ríkir listamenn kepptust við að brjótast út úr betri stofunum og undan
forpokun þess sem seinnameir var uppnefnt útkjálkafstraktið. Þeir
blésu á boð og bönn; sumir íslensku framúrstefnulistamennirnir
hefðu verið þess albúnir að láta lífið fyrir rétt Kóreumannsins til að
gyrða niður um sig á tónleikum — og jafnvel líka fyrir rétt Haralds
Clayton til að spila á píanó.
Það var semsagt á þessum gullaldartíma að Haraldur Clayton kom
í fyrsta skipti til íslands. Það var heldur engin tilviljun að hann birtist
hér; Haraldur var búinn að ákveða að hér á landi væru heimkynni hins
kosmíska anda sem hann leitaði svo ákaft, næsti bær við sjálft almætt-
ið, og engu saman að jafna nema Himalæjafjöllum, Keopspíramíðan-
um og ef til vill ákveðnu götuhorni í fæðingarborg hans, Toronto í
Kanada. Fyrstu kunningjum Haralds á fslandi þótti gott að heyra að
hann elskaði land og þjóð, og þegar hann sagðist líka hata ísland,
heyrðist þeim að þarna væri skynugur maður á ferð. Svona leið þeim
einmitt. Þeir hylltu hann. Þeir báru hann á höndum sér. Þeir buðu
honum í samkvæmi og héldu honum tónleika. Hann var einn af þeim.
Það var skrifað í blöðin um þennan sérstæða og góða íslandsvin.
En þegar hann kom hingað í annað sinn, þriðja sinn, fjórða sinn,
tóku gömlu samherjarnir að forðast hann eins og pestina. Þeir hættu
að svara í síma þegar hann var á landinu. Þeir vildu ekki hitta hann,
en allra síst vildu þeir hitta sjálfa sig eins og þeir voru þegar þeir
umgengust Harald Clayton. Hann hafði ekkert breyst, ekki hót, en þeir
höfðu breyst og sáu núorðið að hann var ekki jafn ágætt eintak af
nýjustu heimsmenningunni og þeir héldu forðum. Þeir höfðu farið til
útlanda og voru orðnir miklir af sjálfum sér og ferðalögum sínum, og
vissu sem rétt er að það er mikil heppni að vera íslendingur á tíma
listamannalauna, en ekki til dæmis á þjóðveldisöld þegar menn höfðu
ekki annað við að vera en að komast vel að orði eða á tíma vistabands-
ins þegar þeir hefðu verið settir í þrælkunarvinnu fyrir listhneigðina.
Haraldur var líka yfirgengilega uppáþrengjandi. Hann keðjureykti
kamelsígarettur með heiðgulum fíngrum, talaði án afláts og aldrei um
neitt nema sjálfan sig, titraði allur og skalf af hugaræsingi, hóstaði og
hlustaði aldrei á neinn. Honum lá einfaldlega svona mikið á hjarta.
TMM 1996:1
79