Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Blaðsíða 113

forystumennina og maka þeirra í hátíðaklæðum í lokahófi. Báðir aðilarnir
misstu allan áhuga á myndefninu, þegar í ljós kom að sumir höfðu verið
góðglaðir á samkomunum.
Ekkert þó umfram það sem mannlegt verður að teljast.
En mannlegir eiginleikar eins og þeir koma fyrir eiga víst, að dómi þessara
herra, ekkert erindi á filmu. Það er nú líklega mergurinn málsins.
Iðnaðarmannahátíðin brann, held ég, með Iðnaðarbankanum en ASÍ
hátíðin gæti legið einhvers staðar í drasli. Og má raunar einu gilda.
Góðglaðir fyrirmenn eru viðfangsefni, sem ekki breytist mikið, svo alltaf
má bæta fyrir glötun þessara búta með nýjum filmubröndurum. Hitt fannst
mér öllu ófyndnara hversu viðbrögð forráðamanna hinna andstæðu stétta
voru nauðalík.
Á hvorugu þessara afla var byggjandi nein raunhæf kvikmyndastarfsemi.
Á þessum árum tókst mér samt að skrapa saman fé til að kosta upptökur og
úrvinnslu á stuttri kvikmynd, sem ég gerði algjörlega eftir eigin höfði um
efni sem ég nauðaþekkti.
Lífið í síldarverksmiðju.
Þetta er myndin „Maður og verksmiðja" (10 mín sv/hv) sem frumsýnd
var á kvikmyndahátíðinni í Edinborg árið 1968, við furðu góðar undirtektir.
Þetta ár hélt Edinborg upp á sjötugsafmæli átrúnaðargoðs míns, Johns
Griersons, sem er Skoti. Og þangað var safnað alveg sérstöku úrvali af nýjum
dokúmentarmyndum hvaðanæva úr veröldinni Mér þótti ærin viðurkenn-
ing að því einu að fá að vera með í þeim hópi. Og hafði ekki einu sinni dreymt
um það, sem þó gerðist, að „Maður og verksmiðja“ yrði flokkuð í úrval þeirra
mynda, sem þarna voru sýndar, og send á farandsýninguna „Edinburgh in
Los Angeles“ sem þeir Edinborgarmenn sendu víða um Kaliforníu amk. til
að státa af gæðum hátíðar sinnar.
Eftir þetta linnti lengi vel ekki beiðnum kvikmyndahátíða um myndina
og hún var sýnd nokkuð víða, en gat þó aldrei orðið veruleg söluvara í miðju
nýjabrumi litvæðingarinnar.
En þetta færði mér heim sanninn um það, að mér bæri að hrista klafann
og gera framvegis sjálfstæð, óháð verk eftir mínu eigin höfði.
Hér heima varð þessi mynd fljótlega algjört tabú. Hún þótti til lítils sóma fyrir
þjóðina og líkleg til að spilla fyrir sölu sjávarafurða. Fréttatilkynningu um
ofannefnda viðurkenningu í Edinborg tók þáverandi fréttamaður sjónvarps,
Eiður Guðnason, og fleygði í ruslakörfuna að mér ásjáandi með þeim orðum,
að „sjónvarpið“ mundi aldrei taka þátt í því að upphefja „svona hroða“.
Mér lærðist því fljótlega að fara með allar viðurkenningar á „Manni og
verksmiðju“ eins og mannsmorð.
TMM 1996:1
103