Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Síða 63

pulate the social order and are them-
selves structured by it“ (Shanks og
Tilley 1982, bls. 133). Þetta er dæmi-
gerð yfirlýsing contextual fornleifa-
fræðinga. Til dæmis þarf svokölluð rík
gröf eða ríkulegt kuml ekki að þýða að
hin jarðsetti hafi haft háa stöðu eða
verið valdamikill. Því gæti verið öfugt
farið. Haugféð þarf ekki heldur að hafa
tilheyrt hinum látna eða verið hans eign
(Pader 1982, bls. 133). Í raun eru
tilbrigðin svo mörg að ekki er hægt að
slá neinu föstu um þessi atriði án þess
að hafa heildarmyndina nokkuð á
hreinu, og þá þarf að líta til annarra
þátta og þá koma félags-, mannfélags-
og þjóðfræðin að góðum notum.
Richard Bradley hefur bent á að
hinir ýmsu þjóðfélagshópar hafi ekki
endilega verið grafnir á sama stað eða í
sama kumlateig. Fólk hafi verið jarðsett
á mismunandi stöðum eftir því hvaða
þjóðfélagshóp það tilheyrði. Af þessu
leiðir að rannsókn á einum kumlateig
gefur ekki rétta mynd af heilu svæði
(1995). Því þurfi að rannsaka stærri
heildir.
Per Cornell og Fredrik Fahlander
hafa bent á að þessu fylgi sá vandi að
takmarkanir á heildum séu ekki til
staðar. Það eru enginn fullkominn land-
fræðilegur rammi til og ævinlega megi
stækka og breyta mörkunum (2002, bls.
32). Þess í stað mæla þeir með
aðferðarfræði einsögunnar (e. micro-
archaeology), sem er meðal annars að
ganga út frá hinu smáa enda sé það hluti
af stærri heild. Hér áður fyrr var þessi
nálgun kölluð aðleiðsla (e. inductiv
reasoning). Þeir benda t.d. á að
stundum vanti ákveðna þjóðfélagshópa
í kumlateiga vegna þess að þeir voru
meðhöndlaðir öðruvísi eftir dauðann
eða heygðir annarsstaðar. Þessi stað-
reynd hlýtur að hafa ákveðin áhrif á
túlkun fræðinga á stórum heildum
(Cornell og Fahlander 2002, bls. 32).
Táknfræði gripa er ekki stöðug eða
föst, hún breytist eftir aðstæðum eða því
samhengi sem þeir eru settir í hverju
sinni. Það sem talið er vera verðmætt í
einu samfélagi er það ekki í öðru. Eins
geta verðmæti breyst eftir aðstæðum og
táknfræði þeirra geta einnig breyst við
nýjar aðstæður. Dæmi um slíkt gæti
verið gripur sem fær sérstaka þýðingu
þegar hann er látinn með látnum, en
hafði lítið gildi fyrir samfélagið áður.
Honum hefur verið gefið nýtt gildi eða
innihald sem er algerlega háð tilefninu,
greftruninni. Einnig er mögulegt að
gripir hafi haft misjafnlega mikið gildi
eftir því hvaða aldurshópi þeir tilheyrðu
eða kyni, eða einfaldlega aðeins haft
gildi fyrir hinn látna. Vandamálið er að
yfirleitt er valin einfaldasta lausnin í
túlkunum á samhengi hlutanna.
Spurt var þeirrar spurningar hér að
framan hve mikilsverður samanburður á
núlifandi lágtæknisamfélögum við for-
söguleg samfélög væri. Bent hefur verið
á að þau lágtæknisamfélög sem menn
eru að rannsaka í dag séu ekki lengur í
sínu rétta umhverfi eða réttu aðstæðum.
Þeim hefur verið ýtt frá sínum upp-
runanlegu svæðum, inn á erfiðari svæði
sem þeim vegnar gjarnan síður í. Þau
eru að auki í meira eða minna mæli
lituð af vestrænum hugmyndum. Hinn
þjóðfræðilegi efniviður er ekki sögu-
legur, og því ekki heppilegur til að meta
sögulegan efnivið. Hann er þó vissulega
afleiðing sögulegra ferla. Velta má upp
þeirri spurningu hversu ósnert og
óþvinguð hin forsögulegu samfélög
voru gagnvart hvort öðru. Auðvitað
voru truflandi þættir á forsögulegum
tímum en við höfum kosið að kalla þá
__________
63
Bjarni F. Einarsson