Dagrenning - 01.04.1946, Side 44

Dagrenning - 01.04.1946, Side 44
til þess að þeim gæfist kostur á að hrekja þá tilgátu, sem hér er haldið fram, er það vildu reyna. Sjálfum finnst mér augljóst, að rnilli land- vættatrúar hinna fornu íslendinga og vernd- arvættartrúar hinna fornu ísraelsmanna, sem sagt er frá í Gamlatestamentinu, sé greini- legt samband. Það er óhugsandi að hér valdi tilviljun ein, bæði hvað snertir líking- una milli vera þeirra, sem um er að ræða, bæði hjá ísraelsmönnum og íslendingum, niðurskipun þeirra eftir áttum og hlutverk þeirra í þjóðtrú og sögnum beggja þessara þjóða. í huga mínum er enginn efi á því að hinir fornu íslendingar, er hingað flýðu undan kúgurum þeirra tíma, hafi verið ein greinin af hinurn forna stofni ísraelsmanna og þess vegna hafi bæði þessar og ýmsar aðrar venjur, siðir og trúarhugmyndir þcirra borizt liingað og varðveittst hér. Margt fleira mætti benda á en landvættasöguna og verð- ur það síðar gert, er tírni og tækifæri verður til. Frá mínu sjónarmiði er landvættasagan hjá Snorra, eins og hún hefur verið skýrð og rakin hér, ein merkasta sönnunin, sem enn hefur verið færð fram, fyrir því að milli hinna norrænu og engilsaxnesku þjóða nú- tímans og hinna týndu ættkvísla liins forna ísraels séu greinileg og óhrekjandi ættar- tengsl, sem ciga þó eftir að skýrast enn bet- ur, er stundir líða. EFTIRMÁLI. Um það bil sem ég var að ganga til fulls frá sið- ustu próförk af ritgerðinni hér á undan, barst mér í hendur ný bók, „Heiðinn siður“, eftir Ólaf Briem. í neðanmálsgrein á bls. 75 í bók þessari, í kafla þeim, sem fjallar um landvættir til forna, vekur höf. athygli á því, að Matthías Þórðarson fornminja- vörður hafi bent á það í leiðarvísi fyrir Þjóðminja- safnið (útg. 1914), að „hinar fjórar táknmyndir landvættanna: dreki, fugl, griðungur og bergrisi, séu bein afkvæmi kerúbanna, eins og þeim er lýst í spádómsbók Esekiels og Opinberunarbókinni". Þessi athyglisverða athugasemd M. Þ. hafði alveg farið framhjá mér, þar til ég las „Heiðin sið“. Þykir mér það leitt, því að annars hefði ég minnzt hennar á þeim stað er bezt átti við í ritgerð minni. M. Þ. bendir og á það í smágrein sinni, að kerúbarnir eigi að likindum „kyn sitt að rekja til hinna forn-assyrisku dýramynda, sem eru með mannshöfði, ljónsbúk, uxa- fótum og arnarvængjum“. Þykir mér vænt um að M. Þ. hefur komizt hér að nokkru að sömu niður- stöðu og ég um uppruna landvættanna. Ilins vegar finnst mér ákaflega ólikleg sú tilgáta höf. „Heiðins siðar“, að ekki sé ólíklegt „að Snorri hafi einhvers staðar séð slíkar helgimyndir i kirkjum og sé þaðan runnin lýsing hans á uppruna landvættanna“. A slik- um helgimyndum í kirkjum hefði Snorri hvergi séð dreka eða orm eins og liann lýsir í sögu sinni. Hann hefði þá auðvitað haldið ljónsmyndinni. Skiptin á drekanum (orminum) og ljóninu ern eitt hið allra athyglisverðasta við landvættasögu Snorra og í mín- um augum fullkomin sönnun þess, að saga Snorra er eldri en áhrif kirkjunnar. Þar að auki bendir niður- röðun hermerkja ísraelsmanna og niðurröðun Snorra á landvættunum alvcg*- ótvirætt til þess, að þar á milli sé náið samband. Eins hefði Snorri cnga ástæðu til þess haft að fara að setja hina fjóra stór- höfðingja á söguöld í samband við landvætti, scm Snorri hcfði sjálfur búið til eftir kirkjumyndum, sem hann liefði einhvers staðar séð á ferðalögum sínum. Landvættatrúin var trúarbrögð þess þjóðarbrots, sem hingað kom í öndverðu og sú trú átti auðvitað sínar sérstöku verur eða vættir, sem vernduðu þá, likt og kristnir menn nú trúa því, að „Guðs hönd“ leiði þá og hjálpi þeim. Mér þótti ekki rétt að lengja þessa ritgerð með því að reyna að rekja uppruna landvættanna enn lengra aftur en til ísraelsmanna, þótt ég sé sömu skoðunar og M. Þ. urn það, að þessar verur eða merki séu enn eldri. Ég er þeirrar skoðunar, að þæi séu eldrí en sú menning, sem nú er á /örðinni, séu, eins og t. d. Pýramidinn mikli og síinxinn mikli, leifar þeirrar menningar, sem var á /örðunni fyrir Nóafióð, en Jeið að mestu undii lok í þeim stór- felldu náttúruumbrotum. Griskir og egypzkir sfinxar eru ekki annað en ýmis konar samsetning þessara tákna. Við íslendingar eru nú eina þjóð í heimi, sem hefur þessi ævafornu merki í ríkistákni sínu, og á það ekki illa við, að einmitt „söguþjóðin" — eins og við heitum einir allra þjóða — geymi þessi fornhclgu merki og varðveiti þau, sögu þeirra og átrúnað frá glötun í hinu mikla umróti komandi tíma. 34 DAGRENNING

x

Dagrenning

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagrenning
https://timarit.is/publication/1118

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.