Dagrenning - 01.08.1956, Qupperneq 54

kvæma banatilræðið eða mistekizt það,
myndi Tudehflokkurinn ekki hafa látið
hann lifa stundinni lengur. Hefði bana-
tilræðið hins vegar tekizt og borið tilætl-
aðan árangur myndi hann jafn vissulega
hafa látið lífið fyrir byssukúlum borgar-
setuliðsins.
Bakhtiar lét tvo leynilögregluforingja
fara með Jafari til stefnumótsins við yfir-
boðara hans; og það leið ekki á löngu,
að þeir kæmu aftur með fanga, sem síðar
reyndist vera hvorki meira né minna en
höfuðsmaður hinnar kommúnistísku
hermdarverkadeildar í Teheran. Það var
mikill fengur, og þó ekki nema einn
möskvi í því flókna neti, sem Bakhtiar
varð að greiða úr, áður en hægt væri að
komast fyrir rætur hins kommúnistíska
samsæris. Skipulagi þess var svo kænlega
fyrir komið, að þar vissi hver einstakling-
ur ekki nema um örfáa félaga; og um
margar greinar samsærisins hafði Jafari
ekki hinn minnsta grun. Eitt gat hann
þó sagt Bakhtiar með öruggri vissu:
Margir liðsforingjar í hemum væru við
riðnir samsærið.
Samsærið í hernum.
Til að skilja til fulls, hvað þetta þýddi,
þurfa menn að rifja upp fyrir sér sögu
írans hin síðustu ár. Sökum hins mikla
olíumagns, sem þar er unnið úr jörðu,
sem og hernaðarlega mikilvægrar legu
landsins, hafa Rússar litið það gimdar-
augum og gert flest til að ná þar varan-
legri fótfestu. Eftir síðari heimsstyrjöld-
ina tók Tudehflokkurinn ömm vexti,
svo örum, að kommúnistar töldu sér 1949
óhætt að gera tilraun til þess að myrða
sjálfan keisara landsins, „shainn." Sú til-
raun mistókst að vísu vegna lélegrar mið-
unar tilræðismannsins, og starfsemi
Tudehflokksins var bönnuð. En hann
Roozbeh höfuðs-
maður,forsprakki
samscerisins og
undirróðursmað-
ur i hernum.
hélt áfram að starfa á laun, og eftir tvö
ár treystist hann aftur til að koma út úr
fylgsnum sínum, þegar Mossadegh varð
forsætisráðherra. Eftir tvö önnur ár, var
fylgi flokksins orðið svo mikið, að 751000
manns fóru við eitt tækifæri fylktu liði
um götur Teherans undir fánum hans.
Þegar Zahedi forsætisráðlterra tók við
af Mossadegh, varð Tudehflokkurinn að
fara í felur á ný. Þeir Zahedi og Bakhtiar,
sem þá var skipaður yfirmaður setuliðs-
ins í Teheran, vissu báðir, að sjálfur
kjarni flokksins var ósigraður. Áróðurs-
ritum kommúnista hafði rignt yfir höfuð-
borgina mánuðum saman, og Bakhtiar
óttaðist, að Tudehflokknum tækist
kannski að hreiðra um sig í hernum.
Löngu áður en Jafari kom á fund hans,
hafði hann haft grun um það, að einstak-
ir liðsforingjar í hernum, kynnu að vera
kommúnistar.
Jafari staðfesti nú ekki aðeins þann
grun; hann benti Bakhtiar einnig á þann
mann, sem myndi vera forsprakki sam-
særisins og undirróðursins í hernum. Það
væri Khosrov Roozbeh, sagði hann.
Roozbeh hafði verið höfuðsmaður og
kennari við herforingjaskólann í Teher-
an, en var vikið úr hernum 1947 fyrir
kommúnistiskan undirróður. Hann var
einn þeirra forsprakka kommúnista, sem
teknir voru fastir eftir banatilræðið við
S2 DAGRENNING