UTBlaðið - 03.03.2007, Blaðsíða 16

16
Spurning um siðferði og meiri
tekjumöguleika
Netið er upplýsingaveita, þjónustustöð, verslun allt í senn. 80-90% vefsíðna eru ekki að fullu aðgengilegar
öllum notendum, þ.m.t. fötluðum notendum. Oft gleymist að fyrir utan að vera siðferðilega rangt að halda
úti óaðgengilegri vefsíðu tapast miklar tekjur. Þetta ætti að hafa í huga þegar þær raddir heyrast að
kostnaðarsamt sé að breyta vefsíðum í aðgengilega átt.
Það liggja margar ástæður fyrir því að menn ættu að huga að aðgengi
vefsíðna. Fyrir utan siðferðilega hlið málsins eru aðrar ekki eins augljósar
ástæður sem vert er að skoða. Algengustu rökin fyrir því að vefsíður verði
að vera aðgengilegar eru að það sé það eina rétta í stöðunni sem það
auðvitað er. Staðreyndin er nefnilega sú að óaðgengileg vefsíða hreinlega
missir beinar auglýsingatekjur, henni vegnar verr
í leitarvélum, hún missir dýrmæta viðskiptavini
(sem jafnvel fara til samkeppnisaðilans sem hlúir
betur að aðgengismálum) og í sumum löndum
er nauðsynlegt að greiða skaðabætur síðar ef
hart fer í hart og vefsíðan er dæmd ónothæf
eða ólögleg. Í nokkrum löndum (t.d. Bretlandi
og Bandaríkjunum) eru óaðgengilegar vefsíður
ólöglegar en sú er ekki raunin hér á landi.
Ef vefsíða er opin öllum og hefur til sölu vörur eða þjónustu á Netinu eða
um er að ræða opinbera vefsíðu með upplýsingum sem allir eiga að hafa
aðgang að er gott að hafa eftirfarandi spurningar í huga:
• Eru allar myndir lýsandi á vefsíðunni (ALT-textar í boði)?
Gæti blindur einstaklingur skoðað hverja einustu vöru eða þjónustu og
fræðst um hana eða eru mikilvægar upplýsingar einungis á myndrænu
formi sem blindir notendur hafa ekki aðgang að?
• Er bæklingur á vefsíðunni sem einungis er á PDF-sniði?
Er búið að tryggja að blindur einstaklingur hafi aðgang að efninu
annars staðar á vefsíðunni? Skjálesarar blindra notenda lesa í fæstum
tilfellum PDF-skjöl. Undantekningar á því eru PDF-skjöl sem eru
sniðin með texta eingöngu.
• Er mikið um skrun á vefsíðunni, eru síðurnar langar?
Gæti hreyfihamlaður einstaklingur skoðað mynd af vöru eða mikilvægar
upplýsingar eins og netfang ef það er staðsett neðst á síðunni?
• Eru auglýsingar með tali á vefsíðunni?
Er öruggt að heyrnarlaus einstaklingur skilji af samhengi auglýsingar
eða margmiðlunarefnis hvað er verið að auglýsa eða fjalla um? Er
textalýsing í boði?
• Flökta myndirnar hratt á vefsíðunni?
Er verið að stofna lífi flogaveiks einstaklings í hættu?
• Er lýsing á vörum eða þjónustu með smáu eða ljósu letri?
Er öruggt að sjónskertur einstaklingur sjái lýsinguna?
• Er allt letur skáletrað, í hástöfum, of þétt?
Er víst að lesblindur einstaklingur geti auðveldlega lesið textann?
• Eru mörg flókin orð eða sérfræðiheiti á vefnum, mikið um
skammstafanir?
Er hætta á því að málfar vefsíðunnar fæli notendur frá? Er öruggt að
einstaklingur með skerta greind viti um hvað er verið að ræða?
Þetta eru bara örfá dæmi um þær hindranir sem verða á vegi fatlaðra
notenda á Netinu. Gallinn er sá að margir eigendur vefsvæða sjá ekki
ástæðu til að laga vefsíður sínar að þörfum allra notenda. Oft heyrast
setningar eins og „Hvaaaa, það skoðar enginn fatlaður minn vef...“ En
ef við snúum dæminu við ... getur verið að fatlaður notandi skoði ekki
vefsíðuna einmitt af því að hún er óaðgengileg? Það eru fjölmörg dæmi
þess að fatlaðir notendur hafi gefist upp á því að skoða tilteknar vefsíður
því aðgengið er afleitt. Ég veit líka mörg dæmi þess að notendur hafi
farið til keppinauta sem hafa sinnt þörfum þeirra betur. Eðlilega. Svona
er samkeppnin í dag. Mjög oft gefast fatlaðir
notendur upp á viðmóti fyrirtækja og stofnana
sem sinna ekki beiðni um einfaldar lagfæringar.
Það er öldungis óviðunandi. Mjög oft þarf
ekki nema einn starfskraft í hálfan dag til að
laga allar myndir vefjarins, gera þær lýsandi
(setja á þær ALT-texta) og þá er hálfur sigur
unninn. Mikilvægt skref í jákvæða átt hefur
verið tekið. Auðvitað eru vefsíður misflóknar
en fyrir fyrirtæki sem selur vöru eða þjónustu
á Netinu er aldeilis óskiljanlegt að reyna ekki
að ná til allra markhópa.
Aðgengilegri vefur er notendavænni OG skilar meiri tekjum
Að gera vefsíðu aðgengilega á Netinu snýst ekki bara um fatlaða notendur
og þeirra þarfir. Í raun má segja að eigandi vefsíðu sem er aðgengileg sé
eigingjarn eins og Kynn Bartlett bendir á í grein sinni, Selfish Reasons for
Accessible Web Authoring http://www.icdri.org/Kynn/selfish_reasons_
for_accessible_w.htm.
Hvers vegna? Jú, aðgengileg vefsíða er nefnilega mun líklegri til að skila
meiri tekjum. Hún fer ofar í leitarvélunum, er notendavænni því aðgengilegri
vefur er alltaf notendavænni vefur. Sumir spekingar (t.d. Jacob Nielsen)
hafa gengið svo langt að fullyrða að notendavænn vefur skili allt að 100%
meiri tekjum en sá ónotendavæni og 150% meiri umferð (http://www.useit.
com/alertbox/20030107.html). Aðgengilegri vefur er einnig einfaldari
vefur þar sem oft er búið að útskýra flókin orð, útskýra skammstafanir
sem eru illskiljanlegar þeim sem eru ekki sérfræðingar, leiðarkerfið er
einfaldara og auðveldara er að finna upplýsingar á honum. Síðast en ekki
síst er aðgengilegri vefur fagmannlegri. Til að halda samkeppnisstöðu í
dag þurfa forritarar, vefstjórar og aðstandendur vefstjóra að vera með
þessi mál á hreinu.
Þjónum öllum notendum
Mikilvægasta atriðið er þó að aðgengilegri vefur þjónar öllum notendum,
óháð aldri, getu, fötlun eða öðru. Það þýðir að hver einasti notandi hefur
aðgang að efni, vörum og þjónustu vefjarins. Þetta er gríðarlega mikilvægt
ekki síst þegar horft er til þess hversu öflugt íslenskt viðskiptalíf er erlendis.
Við á litla Íslandi seljum vörur út um allan heim; sælgæti, snyrtivörur, tónlist,
fatnað, bækur, hugbúnað, matvörur o.s.frv. Við gleymum því stundum að
vefurinn okkar er opinn öllum hvort sem viðkomandi er búsettur í Kuala
Lumpur eða í Færeyjum. Við skulum hafa í huga að það eru um 600
milljónir manna í heiminum með einhvers konar fötlun. Getur einhver þeirra
ekki notað vefinn þinn?
Aðgengismál á Netinu mikilvæg:
Höfundur: Sigrún Þorsteinsdóttir, sérfræðingur í aðgengismálum fatlaðra á Netinu.
Sigrún Þorsteinsdóttir.
Mikilvægasta atriðið er þó
að aðgengilegri vefur þjónar
öllum notendum, óháð aldri,
getu, fötlun eða öðru.