Morgunblaðið - 20.02.2015, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN 33
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2015
Undanfarna áratugi
hefur sífellt stærri
hluti hvers árgangs
aflað sér formlegrar
menntunar umfram
skyldunám. Iðnnem-
um hefur þó ekki
fjölgað. Þeir hafa ver-
ið milli þrjú og fjögur
þúsund talsins síðan
núverandi skipan
komst á framhalds-
skóla um og fyrir 1980.
E.t.v. eru þessar tölur einar og
sér ekki áhyggjuefni. Þegar rýnt
er nánar í aðsókn að iðnnámi kem-
ur þó ýmislegt í ljóst sem vekur
áleitnar spurningar. Það er m.a.
umhugsunarefni hve fáar greinar
laða til sín nemendur. Árið 2012
voru sex greinar með langflesta
nemendur. Þær voru bifvélavirkj-
un, hársnyrtiiðn, húsasmíði, mat-
reiðsla, rafvirkjun og vélvirkjun.
En margar greinar höfðu enga
eða fáa nemendur. T.d. voru 19 í
námi til sveinsprófs í múraraiðn,
níu í netagerð, sex í blikksmíði og
fimm í veggfóðrun og dúkalögn. Í
öllum þessum greinum hafði nem-
endum fækkað frá aldamótum.
Annað umhugsunarefni er að
þótt flest iðnnám sé skilgreint
sem 3ja til 4ra ára nám eftir
grunnskóla hafa að jafnaði innan
við 2% af árgangi lokið sveinsprófi
fyrir 22 ára aldur. Meðalaldur við
sveinspróf hefur um langt árabil
verið yfir 25 ár. Iðnnám er því í
reynd orðið nám fyrir fullorðna
fremur en unglinga og flestir safn-
ast í fáar greinar.
Í ljósi þessa hljót-
um við að spyrja
hvernig er: a) Hægt
að mennta iðn-
aðarmenn til fjöl-
breyttari starfa? b)
Fá fleiri til að ljúka
iðnnámi snemma á
ævinni?
Að mennta iðn-
aðarmenn til fjöl-
breyttari starfa
Í reglugerð um lög-
giltar iðngreinar (940/
1999) eru taldar upp allmargar
greinar sem eru næstum eða al-
veg horfnar vegna nýrra atvinnu-
hátta og réttast væri að leggja
niður. Aðrar eru óþarflega sér-
hæfðar og ættu að sameinast, eins
og þegar hárskurður og hár-
greiðsla urðu að einni grein svo
sömu fagmenn máttu bæði klippa
hár karla og kvenna.
Nú eru til fimm rafiðngreinar. Í
þrem þeirra (símsmíði, rafveitu-
virkjun og rafvélavirkjun) eru
engir nemendur en tvær eru fjöl-
mennar (rafvirkjun og rafeinda-
virkjun). Eigi að halda í löggild-
ingu starfa í rafiðnaði þarf að
sameina fögin í tvö og hætta með
einkaleyfi til starfa í mannlausum
greinum. Svipaða sögu má segja
um fleiri greinaflokka. T.d. væri
að líkindum til bóta að sameina
rennismíði og vélvirkjun.
Sameining og fækkun greina
leysir ekki að fullu þann vanda
sem hér um ræðir. Til að viðhalda
fámennum greinum sem ekki er
hægt að sameina öðrum þarf að
endurskilgreina hlutverk skóla.
Núgildandi námskrár gera ráð
fyrir að stór hluti af sérhæfðu iðn-
námi fari fram í skólunum. Í múrs-
míði er t.d. um eins og hálfs árs
nám í áföngum sem engir aðrir taka
en verðandi múrarar. Í veggfóðrun
og dúkalögn er þessi sérgreina-
pakki um tveir þriðju af námsári.
Skólar hafa tæpast ráð á að kenna
þessi fög nema stórir hópar hefji
nám í þeim samtímis. Það gerist
ekki. Fámennar greinar komast
trúlega betur af með því taka aftur
upp þá skipan, sem tíðkaðist langt
fram eftir síðustu öld, að skólar
kenni einkum það sem er sameig-
inlegt mörgum iðngreinum en
meistarar í fyrirtækjum annist
mestan hluta af sérhæfingunni.
Að fá fleiri til að ljúka
iðnnámi snemma á ævinni
Ég get mér þess til að tvennt
valdi mestu um litla sókn ung-
menna í iðnnám. Annað er að fáir
eru tilbúnir að velja eina sérhæfða
grein strax við lok grunnskóla.
Ungt fólk vill halda mörgum leiðum
opnum. Hitt er að kennsla iðn-
greina mótaðist þegar flestir hófu
nám með reynslu úr atvinnulífi. Síð-
an hafa flókin og erfið fög, eins og
tölvuteikning og stýritækni bæst
við námskrár margra iðngreina. Af
þessu leiðir að námið er orðið of
erfitt fyrir flesta unglinga og
krefst meiri reynslu en þeir hafa.
Séu tilgátur mínar réttar má
hugsa sér tvær leiðir til að laða
fleiri ungmenni að iðnnámi. Önnur
er að létta námið og draga úr sér-
hæfingu. Hin er að færa iðnnám,
a.m.k. að hluta, á skólastig ofan
við framhaldsskóla og bjóða und-
irbúning fyrir iðnnám á fram-
haldsskólastigi. Um fyrri leiðina
verður seint nein sátt, enda kem-
ur hún illa heim við þróun at-
vinnulífs þar sem er sífellt meiri
þörf fyrir fólk með skilning á flók-
inni tækni. Seinni leiðin er hins
vegar vel fær. Það er hægt að
skilgreina stúdentsbrautir sem
búa nemendur undir iðnnám. Á
slíkum brautum geta fög eins og
teikning og smíði verið stór hluti
námsins.
Mér þykir flest benda til að á
næstu árum fjölgi þeim enn sem
stefna á stúdentspróf eftir lok
grunnskóla. Það er í dúr við þessa
þróun að framhaldsskólar sem
hafa verið stofnaðir eftir aldamót
hafa engar iðnbrautir. Mennta-
kerfið hlýtur að svara aukinni eft-
irspurn eftir breiðri almennri
menntun með því að bjóða upp á
fleiri leiðir til stúdentsprófs. Þetta
ætti iðnaðurinn að nýta sér, frem-
ur en að bægslast móti tímans
straumi. Verði iðnnám skilgreint
þannig að það sé ári styttra fyrir
þá sem lokið hafa stúdentsbraut
af tiltekinni gerð er líklegt að
stórir hópar ungmenna velji slíkt
stúdentsnám, ljúki því 19 ára og
iðnnámi innan þriggja ára þar á
eftir. Þeir klára þá sveinspróf um
22 ára aldur og mun fyrr en nú
tíðkast.
(Allt talnaefni sem byggt er á í
þessari grein er tekið af vef Hag-
stofu Íslands.)
Þarf að breyta kennslu í iðngreinum?
Eftir Atla
Harðarson »Menntakerfið hlýtur
að svara aukinni
eftirspurn eftir al-
mennri menntun með að
bjóða fleiri leiðir til
stúdentsprófs. Þetta á
iðnaðurinn að nýta sér.
Atli Harðarson
Höfundur er lektor við Mennta-
vísindasvið Háskóla Íslands og
fyrrverandi skólameistari við
framhaldsskóla.
Flestum er enn í
fersku minni hvernig
vinstraliðið í meiri-
hluta borgarstjórnar
Reykjavíkur, þau
Dagur B., Björn Blön-
dal og Sóley Tómas-
dóttir, ásamt mörgum
öðrum jusu annan
borgarfulltrúa Fram-
sóknarflokksins,
Sveinbjörgu Birnu
Sveinbjörnsdóttur, auri og lygum í
tengslum við sveitarstjórnarkosning-
arnar sl. vor og lengi á eftir í ekki
stærra máli en nú er á ferðinni í sam-
bandi við ferlimál fatlaðra. Hún var
svo hreinskilin að segja umbúðalaust
það sem margir aðrir hugsuðu. Hún
var á móti því að gefa eina rándýr-
ustu lóðina í Reykjavík undir bæna-
hús múslima, þ.e. mosku. Þessi dýr-
mæta lóð hafði ekki verið föl öðrum
og það sem meira er; múslimum
höfðu staðið til boða aðrar lóðir en
fyrir frekju og óbilgirni forsvars-
manna þeirra vildu þeir auðvitað
vera á sem mest áberandi stað fyrir
augum landsmanna allra og erlendra
ferðamanna.
Skítkastinu í borgarfulltrúa Fram-
sóknarflokksins ætlar seint að linna
út af moskumálinu þótt aldrei hafi
verið minnst á trúmál af hálfu borg-
arfulltrúans á annan hátt en að segja
að algjört trúfrelsi ríki, auðvitað.
Versta við þetta skítkast var að
nokkrir framsóknarmenn tóku undir
þetta illu heilli. Og ég spyr: Hvað á
það að þýða af flokksfólki að stór-
skaða flokkinn sinn innan frá út af
slíku nauðaómerkilegu máli?
Ferlimál fatlaðra
Það er nú komið svo að fyrr-
greindur meirihluti í borgarstjórn
Reykjavíkur, vinstraliðið Dagur B,
B. Blöndal og Sóley, er nú með svo
gjörsamlega allt niður um sig hvað
varðar ferlimál fatlaðra að trúlega
hefur annað eins aldrei gerst áður.
Þjónustubílar á vegum borgarinnar,
sem eiga að sjá um
þessa þjónustu, þ.e.
akstur þessa viðkvæma
hóps fram og til baka,
eru svo illa skipulagðir
að þeir eru helst ekki á
tíma, sem veldur ýmsum
töfum og miklum óþæg-
indum, t.d. mæta þessir
einstaklingar of seint
t.d. í vinnu, sund eða
leikfimi ef þeir þá kom-
ast yfirleitt nokkuð.
Alversta dæmið er lík-
lega þegar ung mállaus
og þroskaheft stúlka var skilin eftir í
einum þjónustubílnum í hvorki meira
né minna en sjö klukkustundir.
Borgarstjórinn, dr. Dagur B., hikst-
aði upp afsökunarbeiðni og lét þar
við sitja en í flestum öðrum Evr-
ópulöndum hefðu borgarstjórar trú-
lega sagt af sér eftir slíkt ótrúlegt
klúður. Nýjasta klúðrið þegar þetta
er skrifað er að fatlaður drengur var
skilinn eftir á kolröngum stað og sagt
var að hann hefði farið „í óvissuferð í
boði strætó“.
En vinstraliðinu í meirihluta borg-
arstjórnar Reykjavíkur lætur betur
að ljúga upp sögum sem varða músl-
ima en að hugsa sómasamlega um ís-
lenska fatlaða einstaklinga.
Þeim hefði farið betur að þegja
Eftir Hjörleif
Hallgríms
Hjörleifur Hallgríms
» Í flestum
Evrópulöndum
hefðu borgarstjórar
trúlega sagt af sér.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Morgunblaðið gefur út þann
12. mars glæsilegt
sérblað um HönnunarMars
–– Meira fyrir lesendur
PÖNTUNARFRESTUR
AUGLÝSINGA:
fyrir kl. 12,
mánudaginn
9. mars.
NÁNARI
UPPLÝSINGAR
GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Hátíðin verður haldin
víðs vegar um Reykjavík
þar sem saman koma
íslenskir hönnuðir og
sýna fjölbreytt úrval
nýrrar íslenskrar hönn-
unar og arkitektúrs af
margvíslegu tagi.
HönnunarMars
DesignMarch
Reykjavík 12.-15.03.2015
HÁR
Dreifingaraðili
Hús verslunarinnar, Kringlunni 7 – har@har.is – s. 568 8305 – Vertu vinur okkar á
Þetta eru Sweetheart teygjurnar
• Enginn höfuðverkur
• Rífa ekki hárið
• Engin för
• Ekkert slit
• Fast hald
• Fyrir allar hárgerðir
• Varist eftirlíkingar!
Invisibobble er einstök uppfinning!
Skoðið hárgreiðslurnar gerðar með invisibobble á facebook Hár ehf
Sölustaðir: Lyf og heilsa, Melabúðin og helstu hárgreiðslustofur