Bókasafnið - 01.06.2011, Blaðsíða 43

43
bókasafnið 35. árg. 2011
þegar uppsagnir hófust. Þessi fækkun er meiri en uppsagnir
tímarita sem eru 25%.
Tafl a 6: Sóttar greinar hjá notendum LSH frá árunum 2003-2010
Til að byrja með var tímaritum sagt upp sem voru með
lægstu notkunartíðnina samkvæmt notkunartölum frá útgef-
endum. Einnig var haft samband við notendur til að kanna
hvaða tímaritum mætti segja upp án þess að skerða verulega
klíníska þjónustu, kennslu og vísindi. Þegar niðurskurðarkröf-
urnar jukust var ekki hægt að nota þessi viðmið lengur og fl est
þau tímarit, sem var sagt upp árið 2010, voru ekki talin skipta
sköpum en í fl estum tilfellum voru þau mjög dýr. Má þar nefna
tímaritið Science sem hefur verið í áskrift hjá Landspítalanum
í mörg ár. Rafrænn aðgangur hafði verið í tíu ár og þegar tíma-
ritinu var sagt upp missti safnið aðgang að öllum fyrri árgöng-
um. Sumir útgefendur veita ekki aðgang að eldri heftum eftir
uppsögn og kemur það sér mjög illa fyrir notendur. Ef tímarit-
ið hefði verið á prenti hefðum við ekki misst þennan aðgang.
Verðið á rafrænni áskrift fyrir Science var komið upp í 700
þúsund krónur á ári. Landsaðgangurinn hefur enn ekki verið
skorinn niður og er það léttir á þessum niðurskurðartímum
hjá safninu. Heilbrigðisvísindatímarit í Landsaðgangi beint
frá útgefendum eru 1573 talsins. Tímarit í heilbrigðisfræðum
eru líka aðgengileg frá EbscoHost og ProQuest Central og eru
þau 2563. Sum eru líka í áskrift frá útgefendum. Þessi tímarit
henta oft ekki vísindamönnum, sem þurfa aðgang að ritinu
um leið og þau koma út eða jafnvel fyrr, en þessi tímarit eru
sum með birtingartöf frá sex til tólf mánuðum. Landspítalinn
er eftir niðurskurðinn 2010 með 714 tímarit í áskrift sem eru
fl est á rafrænu formi. Þessi tímarit eru ekki í Landsaðgangi þar
sem þau eru mjög sérhæfð og dýr og henta því ekki samlagi
eins og Landsaðgangi. Flest þessi tímarit eru ekki aðgengileg
nema hjá Landspítalanum og þeim stofnunum sem eru með
þjónustusamning við safnið. Opinn aðgangur vísindatímarita
er að aukast og vonandi heldur sú þróun áfram.
Áskriftum að nokkrum gagnasöfnum hefur verið hætt. Þar
á meðal er gagnasafnið Md Consult. Þegar því var sagt upp
missti safnið aðgang að 27 tímaritum varanlega þar sem eng-
inn aðgangur er að eldra efni en þetta var áskrift í gegn um
gagnagrunn. Einnig missti safnið aðgang að 66 rafrænum
bókum, sem voru mikið notaðar.
Örfáar bækur hafa verið keyptar síðastliðin þrjú ár. Bóka-
safnið hefur á undanförnum árum byggt upp rafrænan bóka-
kost um 400 bóka en litlu hefur verið bætt við það safn síðan
kreppan skall á. Sumum af rafbókunum sem voru í áskrift og
þurfti að endurnýja árlega hefur verið sagt upp. Þær bækur
sem keyptar voru til eignar eru um 300. Þessar bækur hverfa
ekki og kemur það sér vel að hafa aðgang að þeim þótt þær
muni úreldast fl jótlega.
Millisafnalánaþjónustan hefur verið öfl ug hjá safninu frá
stofnun þess árið 1968. Tafl a 7 sýnir fækkun millisafnalána.
Eftir að tímaritin voru aðgengileg í rafrænum aðgangi og
fj ölgun tímarita með Landsaðganginum og pakkasamning-
um, fækkaði millisafnalánum mikið.
Tafl a 7: Millisafnalán á Heilbrigðisvísindabókasafni LSH
frá árinu 2001-2009
Millisafnalán eru að verða mjög dýr þar sem höfundaréttur
er orðinn mjög virkur og skilar sér inn í verð greina. Vegna
takmarkana frá útgefendum er ekki hægt að afgreiða sumar
greinar í lit og ekki á rafrænu formi. Greinar sem eru keyptar
beint frá útgefanda eða frá öðrum söfnum þurfa að uppfylla
ýmsar kröfur. Í sumum tilfellum má aðeins einn notandi opna
greinina í lit. Einnig er greinum eytt úr tölvu notandans eftir
stuttan tíma þar sem hugbúnaður tengdur við greinina þegar
hún er seld, getur eytt greininni úr tölvu kaupandans sam-
kvæmt reglum útgefenda. Bókasöfn sem hafa þurft að skera
niður tímaritsáskriftir hafa reynt að bjóða upp á aðgang að
greinunum í staðinn með því að kaupa eða fá lánaðar greinar.
Í mörgum tilfellum hafa söfnin ekki getað það vegna mikils
kostnaðar. Meðalverð á grein frá útgefenda er kr. 3.000,-.
Safnið bauð upp á vinsæla þjónustu þar sem einstakar
greinar voru keyptar beint frá útgefanda áður en þær voru
gefnar út. Vísindamenn nýttu þessa þjónustu vel en nú hefur
þessi þjónusta verið lögð niður vegna niðurskurðar.
Í nóvember 2010 var gerð notendakönnun meðal starfs-
manna LSH. Ein af spurningunum kannaði hvort niðurskurður
tímarita hafi komið niður á störfum þeirra. Sumir notendur
höfðu ekki yfi r neinu að kvarta en bæði kennarar og vísinda-
menn höfðu áhyggjur af niðurskurðinum og fannst þetta
skerða þjónustu safnsins. Vísindamönnum, sem voru vanir að
fá aðgang að greinum á rafrænu formi frá bókasafninu, fannst
það tímafrekt að nota millisafnalánaþjónustuna og voru
tregir til þess. Sumir voru farnir að kaupa greinar af eigin ráð-