Bókasafnið - 01.06.2011, Blaðsíða 44

44
bókasafnið 35. árg. 2011
stöfunarfé eða biðja höfunda um að senda sér greinar. Þetta
er aðferð sem tíðkaðist áður fyrr. Aðrir sem höfðu nýlega flutt
frá Norðurlöndunum þar sem þeir stunduðu nám, gátu enn
nálgast greinar í gegnum gamla bókasafnið sitt á Norðurlönd-
unum. Töldu þeir þennan aðgang gera þeim kleyft að stunda
rannsóknir á Íslandi. Fyrir mörgum árum þurftu íslenskir vís-
indamenn að fara til útlanda til að stunda rannsóknir þar sem
upplýsingar voru ekki aðgengilegar á Íslandi. Vonandi verður
það ekki aftur raunin.
Eftir þriggja ára samdrátt á bókasafninu stóðu vonir til að
þessu færi að linna en á þessu ári 2011 tekur ekki betra við.
Safnið verður að skera niður um 26,6% af fjárveitingu til safns-
ins. Heilbrigðisvísindabókasafn LSH er stærsta heilbrigðisvís-
indabókasafn landsins og er aðeins eitt slíkt starfandi á Íslandi
en það er Fagbókasafn FSA á Akureyri. Það má búast við að
slíkur samdráttur geti haft víðtæk áhrif á næstu árum.
Notendahópur safnsins er stór þar sem safnið þjónar auk
starfmanna Landspítalans Heilbrigðisvísindasviði Háskóla Ís-
lands. Einnig hefur safnið gert þjónustusamninga við 11 heil-
brigðis - og vísindastofnanir víða um land. Allar reiða þær sig
á þjónustu safnsins. Á 15 árum hefur heilbrigðisvísindabóka-
söfnum fækkað um 82% hér á landi. Árið 1995 voru þau 11.
Árið 2011 eru þau tvö eins og áður er getið. Fjögur heilbrigðis-
vísindabókasöfn sameinuðust í Heilbrigðisvísindabókasafn
LSH. Tafla 8 sýnir þessa þróun.
Ø 1995-1996. Sjúkrahús Reykjavíkur. Samruni Borgarspítalans og
St. Jósefsspítala Landakoti
Ø 3. mars 2000. Samruni Sjúkrahús Reykjavíkur og Landspítali
háskólasjúkrahús
Ø 2001. Geðdeildarsafn LSH, Bókasafn LSH, Bókasafn Borgar-
spítala og Landakotssafnið = Bókasafn Landspítala háskóla-
sjúkrahúss
Ø 2001. Bókasafns- og upplýsingasvið (BUSV)
Ø 2009. Heilbrigðisvísindabókasafn
Ø Þjónustusamningar við Krabbameinsfélagið 2001. Land-
læknisembættið 2004. Reykjalundur 2004. Söfn lögð niður
Ø 2010. Heilsugæslan í Reykjavík. Vinnueftirlitið
Tafla 8: Fækkun heilbrigðisvísindabókasafna frá árinu 1995
Bókasafns- og upplýsingafræðingum sem störfuðu á þessu
sviði hefur fækkað að sama skapi. Við samruna sjúkrahússafn-
anna 2001 í eitt safn störfuðu á safninu 24 starfsmenn. Árið
2011 starfa á safninu 12 manns í 11 stöðugildum.
Starfsmönnum Landspítalans hefur fækkað á síðustu
þremur árum um 600. Sumir læknar hafa flutt frá Íslandi, sér-
staklega yngri kynslóðin. Læknar sem hafa lokið sérfræðinámi
erlendis eru tregir til að flytja aftur til Íslands á þessum verstu
tímum. Það kemur fyrir að auglýstar eru stöður sérfræðinga
á Landspítalanum sem enginn sækir um. Þetta er breyting
frá því fyrir nokkrum árum þegar það var eftirsóknarvert að
snúa aftur heim til Íslands og vinna á Landspítalanum. Fjöldi
vísindagreina í WOS eða Hirslunni árið 2010 eru aðeins færri
en árið 2009. Samdráttur hefur ekki sett mark sitt á birtingu
vísindagreina ennþá, en takmarkaður aðgangur að vísinda-
greinum hlýtur að hafa áhrif á rannsóknir á Landspítalanum.
Nýlegar mælingar sýna gildi og arðsemi bókasafna og hafa
niðurstöður sýnt að fjárhagslegur ávinningur fyrir hvern dollar
sem er fjárfest í háskólabókasafni þar sem stunduð eru vísindi
sé $1.6 eða 60% (5). Ein af forsendum þess að árangur náist
í vísindum er að hafa aðgang að upplýsingum. Könnun sem
gerð var hjá Elsevier árið 2007 sýnir samhengi milli aðgangs
að vísindagreinum og útgáfu vísindagreina. Góður aðgangur
að vísindagreinum frá bókasöfnum leiðir til betri upplýsinga
og vísindamenn ná betri árangri í fræðistörfum sínum.
Ø Notkun - 54% aukning á hverju ári frá 2001-2006
Ø Tekið mið af fjölda íbúa (höfðatölu) – Notkun tvisvar sinnum
hærri en hjá öðrum þjóðum
Ø Fjöldi útgefinna vísindagreina frá Íslandi endurspegla notkun
rafrænna gagna
Samantekt frá Elsevier árið 2007 um Ísland
Skortur á fjármagni gæti haft neikvæð áhrif á Landspítal-
ann. Háskólasjúkrahúsum sem tekst að laða til sín framúrskar-
andi starfsmenn ná betri árangri í vísindum og þá um leið
góðum framgangi. Stuðningur við vísindastarf og þróunar-
verkefni er eitt af hlutverkum sérfræðisafna. Árangur byggist
á því að niðurstöður rannsókna séu aðgengilegar og nýttar í
starfi. Eitt af hlutverkum safnsins hefur verið að skrá útgefið
íslenskt efni í heilbrigðisfræðum. Þetta hefur meðal annars
verið gert með því að lykla íslensku heilbrigðistímaritin og
skrá þau í Hirsluna og Gegni. Einnig hafa starfsmenn safnsins
séð um að halda utan um öll vísindaskrif starfsmanna LSH og
gera þau aðgengileg. Starfsmenn hafa byggt upp safnkostinn
í samræmi við þarfir spítalans og gert hann aðgengilegan.
Háskólasjúkrahús eins og Landspítalinn þarf öflugt safn til að
styðja við vísindi, kennslu og klínískt starf.
Brottflutningur starfsmanna til annarra landa og glötuð
tækifæri til að laða ungt fólk aftur til starfa á Íslandi að loknu
framhaldsnámi erlendis gæti haft áhrif á afköst í rannsóknum.
Ef ekkert heilbrigðisvísindabókasafn er til staðar gæti svo
farið að framúrskarandi starfsmenn kæmu ekki heim.
Niðurstaða
Rannsóknir á Íslandi í heilbrigðisvísindum hafa aukist mikið
á síðustu tíu árum. Aukningin í birtingu vísindagreina eftir
vísindamenn frá Landspítalanum er svipuð og hjá öðrum
norrænum háskólasjúkrahúsum. Aukning hjá öðrum Norður-
landaþjóðum hefur verið í staðbundnum ritum en hjá Land-
spítalanum einnig í erlendum ritum. Meðaltal tilvísanatíðni
vísindagreinar frá Landspítalanum er há í samanburði við
önnur norræn sjúkrahús. Greinar, sem eru birtar, eru mun