Bókasafnið - 01.06.2011, Blaðsíða 12

12
bókasafnið 35. árg. 2011
lýsingaarkitekt samkvæmt Morville og Rosenfeld (2002). Þó
efaðist Dillon (2001) um skilgreiningu orðsins og réttlætingu
á því að fólk sem vann á sviðinu takmarkaði sig með því að
skilgreina starfsheitið eingöngu við Internetið. Fyrir honum
var það eins og að skjóta sig í fótinn. Kalbach (2003) svarar
Dillon og færir rök fyrir starfsheitinu. Hann byrjar á að benda á
samband upplýsingaarkitektúrs við bókasafnsfræðina. Hann
vitnar í rannsókn sem gerð var árið 2001 sem sýndi að upp-
lýsingaarkitektar voru að stórum hluta bókasafnsfræðingar. Í
ljósi þessa segir Kalbach í grein sinni eðlilegt að spyrja hver
sé munurinn á starfsstéttunum. Niðurstöður Kalbach eru að
stéttirnar séu ólíkar, á meðan upplýsingaarkitektinn einblínir
á notendur og hvernig hægt sé að gera líf þeirra bærilegra
þegar þeir nota Internetið einblínir bókasafnsfræðingurinn
meira á safnkost bókasafnsins þó að þeir sinni að sjálfsögðu
líka viðskiptavinum sínum. Kalbach lýkur greininni með því að
benda á að þessar tvær stéttir ættu að vera duglegri að vísa í
hvor aðra og læra af hvor annarri.
Morville og Rosenfeld gáfu
út aðra útgáfu af bókinni
Information Architecture for
the World Wide Web árið 2002.
Á milli útgáfu eitt og tvö varð
gríðarleg fjölgun vefsetra á
Internetinu vegna ofurtrúar á
framtíð netsins á seinni hluta
tíunda áratugarins. Á tímabilinu janúar 1994 til febrúar 2000
óx hlutabréfavísitala NASDAQ um 605% þegar hámarkinu
var náð og höfðu hlutabréf tengd hátækni veruleg áhrif á þá
aukningu (Gallbraith og Hale, 2004, bls. 2). Fyrirtæki Morville
og Rosenfeld, Argus Associates, sem sérhæfði sig í upplýsinga-
arkitektúr vefsetra óx hratt á sama tíma. Þegar þeir skrifuðu
fyrstu útgáfuna árið 1998 störfuðu hjá þeim fimm bókasafns-
fræðingar en þeim fjölgaði ört og voru orðnir 40 um alda-
mótin. Mikil tengslamyndun varð á milli upplýsingaarkitekta
og mikil sérhæfing varð til innan fagsins. Mikið bakslag varð í
stéttinni þegar netbólan sprakk í mars 2000 (Shiels 2010) og
fyrirtækið þeirra, Argus Associates, varð gjaldþrota fljótlega í
kjölfarið. Allt viðskiptaumhverfið varð erfiðara og þættir eins
og pólitík og menning fyrirtækja fór að hafa meiri áhrif á starf
upplýsingaarkitekta. Að ráða sérfræðinga eins og upplýsinga-
arkitekta varð munaður sem fyrirtæki höfðu ekki lengur efni á
(Morville og Rosenfeld, 2002).
Þriðja útgáfa bókarinnar Information Architecture for the
World Wide Web kom út árið 2006. Þá hafði Vefur 2.0 (e. Web
2.0) rutt sér til rúms þar sem samfélagssíður komu til sögunnar
og fólk varð sífellt meiri þátttakendur á Internetinu (Morville
og Rosenfeld, 2006). Nú gátu allir tekið þátt í að miðla upp-
lýsingum t.d. á Wikipedia (Wikipedia, e.d.) en áður var upplýs-
ingamiðlunin einhliða úr alfræðiorðabókum (e. Encyclopedia)
á vefnum. Blogg og ýmsar samfélagssíður ruddu sér til rúms.
Morville og Rosenfeld velta fyrir sér í þriðju útgáfu bókar
sinnar hvernig upplýsingaarkitektinn getur aðlagað sig að
breyttum vef þar sem allir eru farnir að vinna vinnu bókasafns-
fræðinga og geta flokkað (e. tag) upplýsingar á netinu. Áður
fyrr var slíkt eingöngu á ábyrgð bókasafns- og upplýsinga-
fræðinga (Morville og Rosenfeld, 2006). Ef einhver ætlar að
leita að pípara á Internetinu getur sá hinn sami fengið í sömu
leitarniðurstöðunni símanúmer hjá pípara eða fundið mynd á
Facebook af Jóa pípara blindfullum að skemmta sér. Þetta er
afleiðing samfélagslegrar flokkunar Vefs 2.0.
Bókasafnsfræðingar virðast margir hverjir vera í tilvistar-
kreppu um hvað þeir eigi að kalla sig í ljósi tæknivæðingar og
tilkomu Internetsins. Bates (2009) sem er bókasafnsfræðingur
til margra ára veltir fyrir sér hvert starfsheiti hennar er, hvað
felst í því og hvað bókasafnsfræðingar gera og gera ekki. Hin-
ton er upplýsingaarkitekt sem er enn að jafna sig eftir áfallið
sem hann fékk þegar einn af stofnendum IA Institute, Jesse
James Garrett, sagði á árlegri ráðstefnu ASIS&T árið 2009: „það
eru engir upplýsingaarkitektar og það eru engir gagnvirkir
hönnuðir... það eru aðeins notendaviðmótshönnuðir“ (Hin-
ton, 2010, What am I?). Launakönnun sem IA Institute hefur
framkvæmt undanfarin ár styður fullyrðingar Garrett.
Tafla 1 – Þróun starfa
Á töflu 1 og mynd 2 sést að vinsældir starfsheitisins upplýs-
ingaarkitekt óx á árunum 2005 og 2006 en hefur verið á niður-
leið frá árinu 2007. Þeim sem kölluðu sig gagnvirka hönnuði
(e. Interaction Designers) fjölgaði frá árinu 2005 en þeim
fækkaði árið 2009. Starfsheitið notendaviðmótshönnuður (e.
User Experience Designers/Architect) er hins vegar greinilega
að vinna á eins og Garrett heldur fram.
Ekki var spurt um menntun í launakönnuninni heldur
mennt unarstig, svo sem háskólapróf, en flestir sem vinna á
þessum starfssviðum hafa háskólamenntun (The Information
Architecture Institute, 2010, Salary Survey, 2009; 2008; 2007;
2006; 2005).
Út frá þessum tölum frá IA Institute má draga þá ályktun að
störf upplýsingaarkitekta og störf þeirra sem vinna við not-
endaviðmótshönnun (e. User Experience) eru að renna saman
í nýjan starfsvettvang sem er notendaviðmótshönnun/skipu-
leggjandi/hönnuður/arkitekt (e.User Experience/Planner/
Designer/Architect) (tafla 1 og mynd 2).
Morville og Rosenfeld könnuðu hvaða menntun fólk hafði
sem starfaði sem upplýsingaarkitektar árið 2006 fyrir þriðju
útgáfu bókarinnar Information Architecture for the World Wide
Web. Í könnuninni kom fram að 48,6% (heildarsvör 327) svar-
enda sögðust vera með háskólamenntun í upplýsingaarki-
tektúr, af þeim hópi voru 40,3% (62 einstaklingar) sem voru
með menntun í bókasafns- og upplýsingafræðum (The In-
formation Architecture Insitute, 2006, Survey 5: IA Education
for Practitioners).