Bókasafnið - 01.06.2011, Blaðsíða 17

17
Inngangsorð
Árið 1844 birtist ítarlegur ritdómur í Nýjum félagsritum eftir
Jón Sigurðsson. Til umfjöllunar var tæplega 200 blaðsíðna
bók sem kom út í Viðey tveimur árum áður. Bókin lét ekki
mikið yfir sér og við fyrstu sýn mætti ætla að innihald hennar
gæfi ekki tilefni til mikilla deilna. Í ritdóminum fann Jón um-
ræddri bók þó allt til foráttu og sagði hann einfaldlega að hún
væri „sú bók sem eg hefi séð ljótasta og verst af hendi leysta
hingaðtil, og eg má fullyrða, að engin bók hefir komið lakari
á prent á Íslandi þegar á allt er litið“ (Jón Sigurðsson, 1844,
bls. 133).1 Ritdómurinn var allur á þessa leið og var svo hvass
að honum hefur jafnvel verið líkt við frægan ritdóm Jónasar
Hallgrímssonar um Tristans rímur Sigurðar Breiðfjörðs í þriðja
árgangi Fjölnis árið 1837 (Jón Jacobsson, 1919-1920, bls. 53;
Jónas Hallgrímsson, 1837). Bókin sem vakti þessi hörðu við-
brögð Jóns var skrá yfir bókaeign Stiftisbókasafnsins sem
kom út árið 1842. Í þessari grein verður litið stuttlega á þenn-
an harðorða ritdóm Jóns.
Starf Jóns innan bóka- og skjalasafna
Í ár er haldið upp á 200 ára fæðingarafmæli Jóns Sigurðs-
sonar. Þó að hann sé þekktastur fyrir stjórnmálaferil sinn vann
hann stóran hluta starfsævi sinnar innan bóka- og skjalasafna,
einna helst að útgáfu ýmissa fornrita og heimildasafna, upp-
skrift handrita og öðru því tengt, allt frá því hann var nítján
Bragi Þorgrímur Ólafsson
Lakasta bók Íslandssögunnar?
Af ritdómi Jóns Sigurðssonar forseta 1844
ára gamall í þjónustu Steingríms Jónssonar biskups í Laugar-
nesi, til starfa sinna innan Árnasafns og ýmissa fræðafélaga
í Kaupmannahöfn á fullorðinsárunum.2 „Skrár, bréf og skjöl
eru, eins og allir vita, hinn vissasti og áreiðanlegasti grund-
völlr sögunnar í hverju landi sem er“ skrifaði Jón í fyrsta bindi
Íslensks fornbréfasafns árið 1857, enda byggði hann bæði
stjórn mála- og fræðaferil sinn á sögulegum grunni (Jón
Sigurðsson, 1857-1876, bls. iii). Allt fræðastarf Jóns og
heimildaútgáfa krafðist verulegrar þekkingar á uppbyggingu
og forða bóka- og skjalasafna, enda segir Páll Eggert Ólason
í ævisögu sinni um Jón að hann „hefir bersýnilega haft allt til
þess að bera að verða yfirburðamaður í þjónustu skjalasafna
eða bókasafna, hvort heldur var“ (Páll Eggert Ólason, 1929,
bls. 287). Páll bætir ennfremur við að „[betri] forstöðumann
slíkra safna en Jón myndi ekki auðið að finna, frá hverri hlið
sem á væri litið“ (bls. 288). Jóni var líka annt um að öflug
bóka- og skjalasöfn væru byggð upp á Íslandi. Hann barðist
til dæmis fyrir því að endurreist Alþingi yrði háð í Reykjavík
en ekki á Þingvöllum, meðal annars vegna þess að í Reykjavík
væri betra aðgengi að bóka- og skjalasöfnum, og eftir endur-
reisn þingsins 1845 vann hann að stofnun sérstaks bókasafns
1. Í beinum tilvitnunum er stafsetning tekin upp óbreytt.
2. Sjá um fræðastörf Jóns Sigurðssonar t.d. Einar Laxness, 1979, bls. 137-150.
Jón Sigurðsson var afkasta­
mikill fræðimaður og vann alla
sína starfsævi að ýmsum texta­
og heimildaútgáfum til hliðar
við stjórnmálastarf sitt. Hann
hafði góða þekkingu á upp­
byggingu bóka­ og skjalasafna
og vildi veg þeirra sem mestan.