Reykjalundur - 01.10.1979, Page 17

Ekki er auuðvelt að átta sig á, hvað stýrt
hefur þessari þróun. Sjálfur held ég þó, að sú
mikla bjartsýni, sem menn bundu við mögu-
leika að því er virðist takmarkalausra fram-
fara í tækni og vísindum, hafi ráðið hér miklu.
Viðleitni mannsins að sigrast á sjúkdómum
hefur alltaf verið sterk og tækifærin til þess
hafa vafalítið virst góð. Því miður bendir
flest til að bjartsýnin hafi verið fullmikil og
uppskeran ekki orðið í samræmi við erfiðið.
Mér virðist nútíma læknisfræði í verulegri
kreppu, ef ekki á villigötum. Aðrir ganga enn
Iengra og halda því fram að hún sé í sjálfu
sér meiri háttar heilsuvoði. Alla vega er Ijóst
að nútíma heilsugæsla er víða um heim orð-
in meiri háttar atvinnuvegur, nokkurs konar
sambland af verslun og iðnaði, þar sem hin
eiginlega verslunarvara er í raun heilsa, en
gjaldmiðillinn auðvitað peningar, að mestu
skattpeningar. Með skírskotun til þess, að
aldrei verði of mikið gert fyrir heilsuna, hef-
ur þessi atvinnuvegur blómstrað, en þegar sýnt
virðist, að hann muni að óbreyttu hrifsa til
sín nær allan hinn sameiginlega sjóð, er eðli-
legt að starfsemin í heild takist til athugunar.
Auðvitað kemur þá ýmislegt í ljós. Við eig-
ttm nýtískuleg, velmönnuð, velbúin sjúkra-
hús sem fyllast af öldruðu fólki rétt eins og
enginn viti hvers vegna eða hafi búist við
slíku. Við eigum fleiri lækna á íbúa en nokk-
ur önnur þjóð, en þrátt fyrir það er stöðugur
skortur á læknum í dreifbýlinu. Læknar hafa
getað lært það sem þeim sýnist og sest að þar,
sem þeim sýnist, mest vegna þess hve auðseld
sú vara er, sem þeir hafa á boðstólum. Þessi
verslun hefur heldur ekki lotið einfaldasta
lögmáli hagfræðinnar um „hvað borgar sig“,
sem allir íslendingar virðast þó kunna. Til
þess hefur hún talist of göfug. En nú þegar
peningar virðast á þrotum skýtur hagfræðin
upp kollinum — heilsuhagfræðin. Nú verður
auðvitað mikill höfuðverkur að kljást við
vandann, en að þessu hlaut að koma og þvf
fyrr því betra. Auðvitað verður úttektin ekki
sársauka- og hávaðalaus. Til þess eru of mikl-
ir hagsmunir í veði; lækna, hjúkrunarfólks,
lyfja og tækjaiðnaðarins o. fl. o. fl. En hversu
sársaukafullt og erfitt þetta uppgjör kann að
verða, hefur það alla möguleika til að verða
til góðs. Þrátt fyrir allt er þetta kerfi, þessi
atvinnuvegur, orðið til vegna neytandans,
sjúklingsins, og hans hagsmunir hljóta að sitja
í fyrirrúmi.
Það hlýtur að vera eitthvað meira en lítið
að því heilsugæslukerfi, sem ólundarlega bíð-
ur öldruðu fólki upp á rándýr sjúkrahús, þeg-
ar það þarfnast fyrst og fremst almennrar um-
önnunar, kerfi sem veitir stöðugt meiri þjón-
ustu þar sem hún var mest fyrir (Reykjavík á
móti landsbyggðinni), kerfi þar sem einhvers
konar „inverse care law“ gildir1). Slíku verð-
ur að breyta. Það er liins vegar kaldhæðnis-
legt en kemur þó varla á óvart, að hvað besta
almenna heilsugæslan á Islandi í dag fyrir-
finnst í vissum kaupstöðum og þéttbýliskjörn-
um dreifbýlisins, þar sem staðfastir, áhugasam-
ir læknar starfa til langframa. Ef heilsugæsla
(læknisþjónusta) í Reykjavík telst í saman-
burði léleg, stafar það af öðru en læknaskorti.
LOKAORÐ
Ég er satt að segja þeirrar skoðunar að um-
talsverðum árangri á sviði heilsugæslu verði
ekki náð eftir þeim leiðum sem læknisfræðin
hefur fetað sig síðustu áratugi. Ég er ekki
með þessu að lýsa því, að ég vilji nútímalækn-
isfræðina feiga eins og hún leggur sig. Þvert
á móti. En ég trúi því, að mikilla áherslu-
breytinga sé þörf. í stað „specialista" komi
fleiri „generalistar", almennir læknar. í stað
1) Inverse care law. Lögmál kcnnt við dr. Tudor Hart
að mest umhyggja fari þangað sem hennar er minnst
þörf.
(Framh. á bls.19)
Revkjalundur
15