Bókasafnið - 01.05.2013, Blaðsíða 23

23
bókasafnið 37. árg. 2013
1. Náttúrustofa Austurlands, Heilbrigðisstofnun Austurlands (HSA) Héraðs-og Austurlandsskógar, Gunnarsstofnun, Minjasafn Austurlands
2. Eldri lög og reglugerðir sem féllu úr gildi: Lög um utanríkisþjónustu Íslands nr. 39/1971, 12 gr. með áorðnum breytingum 86/1989 og
83/1997; Lög um bókasöfn prestakalla nr. 17/1931 með áorðnum breytingum 162/2010 og 126/2011; Lög um Blindrabókasafn Íslands nr.
35/1982 með áorðnum breytingum 83/1997, 121/1999, 154/2000 og 126/2011; Reglugerð um Blindrabókasafn Íslands nr. 799/2002; Reglu-
gerð um Listasafn Íslands nr. 703/2007, 7. gr.
Mannréttindaskrifstofa Íslands
Mannvit
Matís ohf, skjalasafn
Náttúrufræðistofnun Íslands, bókasafn
Nýsköpunarmiðstöð
Orkustofnun, bókasafn
Orkuveita Reykjavíkur
Persónuvernd
Rafmagnsveitur ríkisins (RARIK)
Rannsóknarstofnun skógræktar ríkisins
Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins
Ráðuneytissöfn
Safnadeild Ríkisútvarpsins
Samtökin ´78
Seðlabanki Íslands
Siglingastofnun Íslands
Sinfóníuhljómsveit Íslands
Skipulagsstofnun
Skógrækt ríkisins á Mógilsá, bókasafn
Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, bókasafn
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum, bókasafn
Tollstjóri
Umferðarstofa
Umhverfisstofnun, bókasafn
Umsjónarfélag einhverfra, bókasafn
Veðurstofa Íslands, bókasafn
Vegagerðin, bókasafn
Veiðimálastofnun
Verkís
Vinnueftirlit ríkisins
Þekkingarnet Austurlands (margar ólíkar safnadeildir)1
Þjóðminjasafn Íslands, bókasafn
Þjóðskjalasafn Íslands
Þjóðskrá/Hagstofa Íslands
Örnefnastofnun Íslands
Starfsemi þessara safna endurspeglar hlutverk stofnunar
eða fyrirtækis. Markmið þeirra er að stuðla að því að stofnunin
nái settum markmiðum í sínum sérhæfðu verkefnum. Þjónusta
þeirra byggist á sérhæfðu efni fyrir sérstaka efnisflokka.
Söfnin eru ómissandi hlekkur í starfsemi viðkomandi
stofnunar. Stofnun og eða fyrirtæki eru talin ná betur settu
marki ef þau eiga gott bókasafn. Þau verkefni sem sérfræðisöfn
styðja við eru meðal annars fræðsla, vísindi, nýsköpun og
gæði. Upplýsingaþjónustan er mikilvægasta verkefnið en það
má segja að öll önnur starfsemi safnanna sé henni til stuðnings.
Sérstaða þessara safna er að safnkosturinn er eingöngu
notendamiðaður.
Starfsemi sérfræðisafna hér á landi er oft erfið þar sem
enginn formlegur samræmingaraðili heldur utan um starfsemi
þeirra. Þau heyra undir mismunandi ráðuneyti ríkisins og eða
fyrirtæki sem eru í einkaeigu. Tilvist og hlutverk þeirra er háð
stofnun eða fyrirtæki sem safnið starfar fyrir. Allt fram til 3.
janúar 2013 þegar hin nýju bókasafnslög nr. 150/2012 tóku
gildi höfðu fæst sérfræðibókasöfn starfað samkvæmt sérstök-
um lögum. Nýju bókasafnslögin eiga við öll söfn sem rekin eru
af ríki eða sveitarfélögum. Eldri lög sem áttu við sum þessara
safna féllu úr gildi með gildingu laganna 2013.2 Nýju lögin ná
ekki til sérfræðisafna sem rekin eru af stofnunum og fyrirtækj-
um sem eru ekki í eigu sveitarfélaga né ríkisins.
Þótt viðurkennt sé að gott safn geti sparað tíma og þar með
fjárútlát stofnunar og eða fyrirtækis eiga þessi söfn stundum
erfitt uppdráttar sérstaklega þegar kemur að þrengingum hjá
viðkomandi stofnun og virðist þá vera auðveldast að skera
niður fjárveitingar til safnanna þar sem engin lög styðja
tilverurétt þeirra. Sjaldan er sérstök fjárveiting þeim ætluð og
því auðvelt að skera niður hjá þeim og hagræða þegar ný
tækni er innleidd.
Tímabilið 2000 – 2012
Á síðastliðnum 12 árum hafa orðið miklar tækniframfarir sem
hafa haft gífurlegar breytingar í för með sér og áhrif á starfsemi
flestra bókasafna. Má þar nefna nokkrar mikilvægar breytingar
bæði hér á landi og erlendis sem hafa haft bæði góð og slæm
áhrif á tilvist sérfræðisafna. Helstu breytingarnar eru:
Vefurinn
Rafrænt efni
Samlög
Opinn aðgangur
Varðveislusöfn
Útgefendur – fækkun – nýtt hlutverk
Samskrá safna – Gegnir, Leitir.is
Landskerfi
Fækkun safna – samruni – þjónustusamningar
Efnahagshrunið
Endurskipulag, aðhald og starfsfólki fækkað

Allar þessar breytingar hafa ákveðin áhrif á störf sem unnin
eru innan safnanna. Störfin eru sérhæfðari og hafa færst yfir á
færri hendur og unnin miðlægt fjarri söfnunum í sumum
tilvikum. Má þar nefna skráningu, aðföng og uppbyggingu
gagnagrunna.
Vefurinn - fjaraðgangur að safnkosti
Þróun á sviði upplýsingatækninnar hefur umbylt störfum á
bókasöfnunum og starfsemi þeirra. Þar hefur átt sér stað mikil