Læknablaðið - 01.11.2015, Qupperneq 14

514 LÆKNAblaðið 2015/101
hjartaaðgerða eða kransæðavíkkunar. Sjúklingar mátu auk þess
líkamlega líðan betri í lok þjálfunar en ekki andlega samkvæmt
skori á lífsgæðakvarða SF-36v2. Þeir sjúklingar sem mættu oftar í
þjálfun bættu sig meira en hinir í þreki og hámarkspúlsi og þeir
meta einnig líkamlega líðan betri.
Eins og fram kemur í nýlegum yfirlitsgreinum um krans-
æðasjúkdóma á Íslandi eru þeir meðal algengustu langvinnra
sjúkdóma hér.3,4 Þótt dauðsföllum vegna þeirra hafi fækkað20 er
kransæðastífla langalgengasta dánarorsök hér á landi. Árlega eru
gerðar 600-700 kransæðavíkkanir á Landspítala.3,4 Þörfin fyrir
hjartaendurhæfingu er því mikil og mikilvægt að þau úrræði sem
til staðar eru séu vandlega ígrunduð og notuð á réttan hátt. Þessi
rannsókn getur ótvírætt aðstoðað við það.
Í skýrslu fagráðs um heilsueflingu á vegum Landlæknisemb-
ættisins frá 2003 er bent á að nægar vísindalegar sannanir bendi til
þess að reglubundin hreyfing með miðlungsálagi sé virk forvörn
og jafnvel hluti meðferðar gegn hjarta- og æðasjúkdómum, svo
sem kransæðastíflu, heilablóðfalli, æðaþrengslum í ganglimum
og háþrýstingi.21
Margar rannsóknir hafa verið gerðar á sviði hjartaendur-
hæfingar á undanförunum árum og styðja þær við niðurstöður
þessarar sem framkvæmd var á HL-stöðinni.5-7 Í safngreiningu 6
samanburðarrannsókna á áhrifum þjálfunar á 276 hjartasjúklinga
bættu sjúklingarnir þrek og heilsutengd lífsgæði í kjölfar þjálfun-
ar, en ekki kom fram marktæk breyting á slagbils- eða þanbilsblóð-
þrýstingi.22 Sólrún Jónsdóttir og félagar birtu árið 2006 niðurstöð-
ur rannsóknar á áhrifum hjartaendurhæfingar á íslenska sjúklinga
með hjartabilun. Þar var þjálfunartímabilið lengra og lengri tími
milli þjálfunartíma. Þessir sjúklingar bættu getu sína á þrekhjóli,
6 mínútna gönguprófi og einnig líkamleg lífsgæði.23
Rannsóknin sýnir fram á að það skilar auknum árangri að æfa
oftar. Það er í samræmi við rannsókn þar sem sjúklingum sem
gengust undir kransæðavíkkun var skipt í þrjá hópa sem æfðu 5,
10 eða 25 sinnum eftir aðgerð.24 Allir hópar sýndu eftir æfinga-
tímabilið marktæka bætingu á ýmsum þáttum en eftir því sem
æfingarnar voru fleiri því meira bættu sjúklingarnir sig. Nýleg
rannsókn á yfir 30.000 einstaklingum sýndi að þeir sem mættu
í endurhæfingu í 36 skipti höfðu 14% lægri dánartíðni þegar þeir
voru bornir saman við þá sem fóru í 24 skipti eða sjaldnar í hjarta-
endurhæfingu. Þá höfðu þeir sem fóru í 36 skipti 22% lægri dánar-
í upphafi og við lok þjálfunar, svo niðurstöður úr þeim hluta eiga
eingöngu við þá. Kynjaskiptingin var 42 karlar og 6 konur. Þeir
16 sem heltust úr lestinni (11 karlar og 5 konur) hættu ýmist fyrir
lok rannsóknar eða mættu ekki í fyrsta tíma eftir að áreynslu-
próf hafði verið gert. Þjálfunartímabilið var frá 5 vikum upp í 20,9
vikur, eða að meðaltali 8,4 vikur (tafla I).
Líkamsmælingar og þjálfun
Þrektala hækkaði um 14,4% (p<0,001) og 6,1% aukning varð á
hámarkspúlsi (p=0,001) eftir þjálfunartímabilið þegar litið er á
hópinn í heild (tafla II). Ef hópnum er skipt eftir aldri (32-64 ára og
65-86 ára) bættu báðir aldurshópar sig svipað í þrektölu (14,6% og
14,1%) en það var eingöngu eldri hópurinn sem jók hámarkspúls
marktækt, eða um 7,2% (p=0,007).
Í töflu III er hópnum skipt eftir því hversu oft þeir æfðu á viku
(0,4-2,1 og 2,2-3,0 skipti). Þá má sjá 10,1% aukningu á þrektölu hjá
hópnum sem æfði sjaldnar, en 19,8% hjá þeim sem æfðu oftar
(p<0,001 í báðum tilvikum). Eins er marktæk hækkun um 11% á
hámarkspúlsi hjá þeim sem æfðu oftar (p<0,001) en ekki hjá þeim
sem æfðu sjaldnar (1,8%).
Heilsutengd lífsgæði
Í töflu IV má sjá niðurstöður úr spurningalista um lífsgæði,
SF-36v2. Heildarstigum kvarðans hefur verið umbreytt í T-ein-
kunn (stöðluð T-meðaleinkunn er 50±10 þar sem hækkun stiga
gefur til kynna meiri lífsgæði). Þátttakendur mátu líkamlega líðan
betri við lok þjálfunar, eða um 7,2% (p=0,003), en ekki andlega
líðan (p=0,314). Þegar hópnum er skipt í tvo hópa eftir því hvernig
þeir mátu líkamlega líðan í upphafi rannsóknar sést marktæk
hækkun um 15,1% á líkamlegri líðan hjá þeim sem mátu sig í verri
stöðu í upphafi (p=0,002), en hinn hópurinn hækkaði um 1,2%.
Þrektala þeirra sem mátu líkamlega líðan verri í upphafi var þó
ekki marktækt lægri en hinna.
Umræða
Niðurstöður sýna að þeir hjartasjúklingar sem tóku þátt í þessari
rannsókn bættu þrek og hámarkspúls eftir Stig II þjálfun í kjölfar
R A N N S Ó K N
Tafla IV. Lífsgæðakvarði - SF-36v2.
Fjöldi (n)1 Mæling 1 Mæling 2 Mismunur Mismunur (%) p-gildi
Líkamleg líðan (PCS)3 41 47,7 ± 7,1 51,2 ± 6,5 3,4 ± 6,9 7,2 0,003
0,4 - 2,1 skipti 21 48,7 ± 7,7 51,5 ± 6,3 2,9 ± 7,3 5,9 0,090
2,2 - 3,0 skipti 20 46,8 ± 6,6 50,8 ± 6,9 4,0 ± 6,6 8,6 0,014
Verri líðan í upphafi2 20 42,1 ± 5,1 48,4 ± 6,2 6,4 ± 7,9 15,1 0,002
Betri líðan í upphafi2 21 53,1 ± 3,7 53,8 ± 5,9 0,6 ± 4,4 1,2 0,523
Andleg líðan (MCS)4 41 52,0 ± 8,0 53,1 ± 7,3 1,1 ± 7,2 2,2 0,314
0,4 - 2,1 skipti 21 54,3 ± 5,6 55,4 ± 6,1 1,1 ± 6,4 2,0 0,446
2,2 - 3,0 skipti 20 49,5 ± 9,4 50,7 ± 7,8 1,2 ± 8,1 2,4 0,515
141 af 48 svaraði báðum spurningalistum á fullnægjandi hátt.
2Sjálfsmati á líkamlegri líðan skipt í tvo flokka: 1) einkunn 29-47 og 2) einkunn 48-60. Hærri tala þýðir betri líðan.
3PCS: Physical component summary.
4MCS: Mental component summary.