Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.2009, Blaðsíða 19

fréttir 23. október 2009 föstudagur 19
ann hefur klárað ferilinn, og þá mun
Landsnet sækja um framkvæmda-
leyfi bak jólum. Framkvæmdin mun
kosta 30 milljarða króna. Ríkisstjórn-
in og Landsnet hafa séð til þess að
fjármögnun fyrir næsta ár er klár. Ég
tel því mestar líkur á að framkvæmd-
ir hefjist við suðvesturlínuna snemm-
sumars eins og ráð var fyrir gert og
framkvæmdin mun ekki tefjast af
þessum sökum.
Góðir kostir í biðstöðu
Hitt er rétt að það eru mismunandi
viðhorf milli Samfylkingarinnar og
VG varðandi hefðbundna stóriðju.
VG hefur hins vegar lýst því skýrt
yfir og umhverfisráðherrann hér í
þinginu í vikunni að hún hefur síður
en svo á móti því að orkulindirnar á
Suðurnesjum séu nýttar með réttum
hætti. Það hefur líka komið skýrt fram
hjá formanni VG að hann hefur ekki
á móti því að orkulindirnar fyrir norð-
an séu beislaðar. VG hefur hins vegar
ekki viljað gefa hefðbundinni stóriðju
sérstakan forgang. Það er sjónarmið
sem ég virði og flokkarnir verða að
koma sér saman um.
Því má ekki gleyma að vegna
efnahagsástandsins eru margvísleg-
ir spennandi iðjukostir í biðstöðu
sem búið var að leggja drög að en
eru smærri í sniðum. Þegar lánshæfi
landsins lagast á næstunni spái ég því
að þeir kostir komist á dagskrá.
Misnotuðu dauðafærin gegn
ríkisstjórninni
Þú talar um sögulegt tækifæri vinstri-
flokkanna. En eru ekki vatnaskil í sögu
Sjálfstæðisflokksins?
Ekki byrjaði blessað íhaldið, og
stjórnarandstaðan öll, vel í vetur. Oft-
ast, en ekki alltaf, leggur þingvetur-
inn sig á fyrstu tíu dögum þinghalds-
ins. Stjórnarandstaðan hafði fjölda
dauðafæra til þess að skora mörk. Ög-
mundur, burðarás í ríkisstjórninni,
var horfinn úr ríkisstjórn, Icesave var
í uppnámi, AGS hafði sett þjóðina á
ís, lánin frá Norðurlöndunum komu
ekki. Jafnvel þótt við hefðum pakkað í
vörnina hefðum við tæpast átt að geta
bjargað á marklínu eins og ástatt var.
En stjórnarandstaðan forklúðraði
þessari stöðu. Hún náði ekki að nýta
sér miklar þrengingar ríkisstjórnar-
innar við upphaf þings, og ég tel að
örlög stjórnarandstöðunnar séu ráð-
in hvað þennan vetur varðar. Við höf-
um hins vegar náð vopnum okkar. Ég
held að stjórnin sé orðin miklu sterk-
ari en hún var og það mun koma bet-
ur í ljós eftir áramót.
Hvað varðar Sjálfstæðisflokkinn,
og raunar Framsókn líka, þá hefur
orðið gríðarleg endurnýjun í þing-
flokkum og forystu beggja. Mesta
reynslan í þinginu liggur nú í stjórn-
arflokkunum og það hefur mjög mik-
ið að segja. Bjarni Benediktsson og
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson eru
gæðingsefni en ennþá eru þeir ekkert
umfram það. Þeir hafa báðir í sér eðl-
iskosti sem gætu gert þá að miklum
stjórnmálamönnum ef þeir spila rétt
úr sínum kortum.
Það er raunar langt síðan ég taldi
Bjarna til mestu gæðingsefna í frægri
bloggfærslu á vefsíðu sem nú er að
vísu nokkuð lágsigld. Bjarni tók svo
við Sjálfstæðisflokknum við mjög erf-
iðar aðstæður. Sjálfstæðisflokknum er
kennt um ófarir íslensku þjóðarinn-
ar. Bjarni tekur við flokki sem er klof-
inn í afstöðunni til Evrópu og það sem
er ef til vill erfiðast fyrir Bjarna er að
ægivald hins gamla foringja Davíðs
Oddssonar gnæfir nú aftur eins og
drungalegt bjarg yfir flokknum. Lyk-
illinn að hugsanlegum sigrum Bjarna
Benediktssonar og hvar hann lendir
í Íslandssögunni er hvort hann hefur
kjark til að brjótast undan þessu ægi-
valdi.
Þú nefndir formann Sjálfstæðisflokks-
ins og telur að hann verði að hafa
kjark til að rísa undan ægivaldi Dav-
íðs Oddssonar. Ertu þá að tala um
Sjálfstæðisflokkinn og Evrópusam-
bandið? Er stuðningurinn ekki lítill
við málið innan VG?
Ég held nú að stuðningurinn sé
meiri en menn ætla meðal almennra
flokksmanna VG. Þeir eru líka al-
mennt mjög skynsamir. Varðandi
Bjarna er ég að tala um Icesave og AGS
en Sjálfstæðisflokkurinn virðist í þeim
málum hafa tekið upp línu Morgun-
blaðsins hráa. Flokkurinn hefur bók-
staflega snúist um 180 gráður í þess-
um tveimur málum og þau umskipti
má tímasetja við ritstjóraskiptin í Há-
degismóum.
Ég kvarta ekki yfir Evrópumálun-
um. Það er engin reynsla komin á það.
Mér hafa þótt skrif Bjarna, sérstaklega
í aðdraganda formannskosninganna,
athyglisverð, einkum um gjaldmiðil-
inn. Í þessum efnum hefur hann ver-
ið hófstilltur og ábyrgðarfullur eftir að
hann varð formaður. Ég get sagt það
sama um Sigmund Davíð. Þeir hrapa
ekki að neinum ályktunum í Evrópu-
málunum. Allt hefur sinn tíma. Líka
Evrópa.
Að halda fram málstað síns
flokks
Varðandi Sigmund Davíð hef ég það
eitt að segja að mér fellur vel við
hann, ef frá er talin undarleg væni-
sýki gagnvart Samfylkingunni. Hann
er af sterku Strandakyni. Sigmundur
er skemmtilega öðruvísi en margir
stjórnmálamenn, er öðruvísi í laginu
og dramatískur í ræðustólnum. Þetta
eru ungum stjórnmálamanni verð-
mætir kostir. Svo hefur hann þessa
milljón dollara rödd sem getur ein
nægt til að gera venjulegan stjórn-
málamann að forsætisráðherra á
fyrstu árum ferils síns.
Ef ég mætti gefa honum eitt ráð
úr sjóðum langrar reynslu er það hið
sama og reyndist mér best þegar ég
var formaður míns flokks: Vertu bjart-
sýnn gagnvart þjóðinni. Leyfðu þér
að tala um stefnu þíns eigin flokks
en eyddu ekki allri orkunni í að ráð-
ast á ríkisstjórn og forystumenn rík-
isstjórnar. Þetta lærði ég og tileink-
aði mér og þá fór Samfylkingunni að
ganga vel. Hún endaði í 32 prósent-
um í kosningum árið 2003 og það er
ennþá besti árangur sem Samfylking-
in hefur náð.
Beðið niðurstöðu rannsóknar-
nefndar
Verður hvellur þegar niðurstöður
rannsóknarnefndar Alþingis liggja fyr-
ir í byrjun febrúar eða hefur þjóðin gert
málin upp við sig nú þegar?
Þjóðin er komin úr lostinu. Hún
er orðin bjartsýnni og vonbetri og öf-
ugt við stjórnarandstöðuna í þinginu
og fjölmiðlana er hún farin að sjá nýtt
land fyrir stafni. Þetta sést til að mynda
í nýrri könnun á væntingum fyrir-
tækja. Þær eru byrjaðar að rísa. Þannig
að þjóðin verður komin úr kafinu 1.
febrúar, en þrátt fyrir það held ég að
hér muni allt leggjast á hliðina þegar
sú skýrsla lítur dagsljósið. Ég held að
nefndin sé að bora mjög djúpt.
Miðað við yfrlýsingar formanns
nefndarinnar verður þar mikið dína-
mít. Hún er með stjórnsýsluna und-
ir, stjórnmálin og bankana þar sem
stöðugt eru að koma fram nýjar upp-
lýsingar. Já, ég held að það verði mikill
hvellur og samfélagið verði undirlagt
af niðurstöðunum töluverða hríð.
Hefðu orðið vonbrigði heillar
kynslóðar
Stjórnmálin eru blanda af málefnum,
persónulegum tengslum og yfirsýn
þar sem menn ættu ekki að blanda
persónum sínum inn í framvinduna
heldur huga fyrst og fremst að al-
mannaheill. En hefur vinátta ykkar
Ögmundar Jónassonar verið afdrifa-
rík í ríkisstjórnarsamstarfinu?
Samspilið í stjórnmálum er allt-
af mjög flókið. En sú ákvörðun sem
Samfylkingin tók um ríkisstjórn með
VG var algerlega tekin með hags-
muni þjóðarinnar að leiðarljósi. Rík-
isstjórnin með Sjálfstæðisflokknum
komst ekki úr sporunum, það verður
að segjast eins og er. Það spillti ekki
fyrir að við Ögmundur erum nánir
og hann var líka í nánu samstarfi við
Lúðvík Bergvinsson, sem þá var for-
maður þingflokks Samfylkingarinnar.
Persónuleg tengsl skipta alltaf
máli, líka í stjórnmálum miklu stærri
þjóða. Ég hef alltaf dáðst að Ögmundi
og þykir undur vænt um hann. Mér
finnst hann gegnumheill maður, en
finnst fullerfitt að fá hann til að skipta
um skoðun. Það tók okkur yfirleitt ekki
meira en 5 til 10 mínútur að semja um
hlutina þegar við vorum formenn
þingflokkanna í stjórnarandstöðu.
Það kom mér algerlega í opna
skjöldu þegar hann hringdi í mig, þar
sem ég sat heima að morgni hins ör-
lagaríka miðvikudags og var að lesa
heldur þurrar skýrslur um utanrík-
ismál, og tjáði mér það að hann væri
á leið til Jóhönnu Sigurðardóttur til
þess að segja af sér. Þetta var eins og
þruma úr heiðskíru lofti. Mér var orða
vant. Ég sagði við hann: Ef þú ferð þá
getur það það valdið gríðarlegri at-
burðarás sem felur í sér söguleg von-
brigði okkar kynslóðar sem róttækra
manna. Síðar hefur atburðarásin
verðið með þeim hætti að ég er aftur
orðinn lífsglaður, vonbjartur og kátur
á hverjum morgni.
Ég treysti mér samt ekki til þess
að segja til um afstöðu Ögmundar til
Icesave-lausnarinnar. En óneitanlega
verður hann sem stjórnmálamaður
að horfast í augu við þá staðreynd að
afsögn hans leiddi til breytinga á Ice-
save-samningnum sem varð til þess
að það atriði sem honum lá þyngst á
hjarta náðist inn í samninga. Þá verð-
ur hann að gera það upp við sig hvort
þessi fórn, sem hlýtur að hafa verið
honum persónulega erfið, hafi ekki
orðið til þess að málinu sé nú þannig
komið að hann geti stutt það. Ég leyfi
mér að halda því fram og hef sagt það
við Ögmund, að afsögn hans ger-
breytti niðurstöðu málsins.
Menn eins og Ögmundur verða
líka að skilja þegar þeir landa sigri. Í
reynd er hann sigurvegari. Hann er
kannski eini maðurinn sem getur tal-
ist það í þessu hábölvaða máli vegna
þess að hann breytti niðurstöðunni
með aðgerðum sínum.
Leið ríkisstjórnarinnar áhættu-
minni
Hvað um rök stjórnarandstæðinga
gegn Icesave?
Stjórnarandstaðan hefur hegð-
að sér kjánalega. Ég geri ekki athuga-
semdir við afstöðu Framsóknar-
flokksins; hann hefur verið sjálfum
sér samkvæmur að mestu. Icesave-
samningurinn er hins vegar gerður
eftir uppskrift Bjarna Benediktssonar.
Hann flutti eina þá bestu ræðu um Ice-
save-vandann í desember síðastliðn-
um sem ég hef heyrt, rökfasta og fág-
aða.
Þar sagði Bjarni í fyrsta lagi að við
ættum að ganga til samninga því það
væri of háskalegt að fara með málið í
dóm, sem gæti leitt til enn verri niður-
stöðu. Í öðru lagi taldi hann að við ætt-
um að áskilja okkur fullan rétt til þess
að vefengja greiðsluskylduna og halda
möguleikanum til þess að fá úr henni
skorið fyrir dómi.
Þetta er það sem við höfum gert. Ég
fullyrði að í Icesave-samningnum sem
nú liggur fyrir þinginu er þetta ekki
síður tryggt en í lögunum sjálfum frá í
sumar. Munurinn er sá að samkvæmt
frumvarpinu ábyrgjast Íslendingar það
sem eftir kann að standa af skuldinni
eftir árið 2024. En málið miðaðist hvort
sem er upphaflega við það að ríkisá-
byrgðin næði til allrar skuldarinnar og
hún yrði greidd fyrir 2024.
Efnahagslegu fyrirvararnir halda
sér að öðru leyti, ef frá eru taldar
vaxtagreiðslur en nýjar upplýsingar
um meiri endurheimtur leiða til þess
að mjög litlar líkur eru á því að vaxta-
greiðslur fari nokkru sinni upp fyrir
greiðsluhámarkið. Það er mjög mikil-
vægt í málinu að búið er að meta eign-
ir Landsbankans með skýrari hætti og
ganga frá skilum gamla og nýja bank-
ans. Varfærið mat gengur út á 90 pró-
senta heimtur. Ég tel að heimturn-
ar verði meiri eða yfir 95 prósent og
batnandi efnahagsástand í heiminum
mun gera okkur kleift að afsetja eign-
ir þrotabúsins hraðar, og þannig verða
vaxtagreiðslurnar minni.
En ég dreg enga dul á að málið er
allt gríðarlega erfitt og þungt. Bæði
leið Sjálfstæðisflokksins og núverandi
frumvarp sem liggur fyrir þinginu hafa
háska í för með sér. Ég tel hins vegar að
áhættan sem felst í leið ríkisstjórnar-
innar sé mun minni, og miklu minni
en fyrir nokkrum mánuðum. Það er
ekki síst að þakka þinginu.
Látum áfallið styrkja okkur
Hvaða verkefni bíða ríkisstjórnar VG
og Samfylkingarinnar haldi hún velli
og efnahagslífið kemst á réttan kjöl?
Í fyrsta lagi er það verkefni að halda
áfram að reka flótta frjálshyggjunn-
ar sem varð til sem hugmyndafræði
í þeim tilgangi að réttlæta misskipt-
ingu.
Í öðru lagi þarf að endurreisa vel-
ferðarkerfið og styrkja það á norræn-
um grunni.
Í þriðja lagi þarf að byggja upp at-
vinnulíf sem hefur miklu dreifðari
áhættu en það einhæfa atvinnulíf sem
við höfðum áður. Það felst meðal ann-
ars í nýtingu orkulindanna og að búa
til verðmæti með öðrum hætti en áður.
Setja á fót græna stóriðju til dæmis í yl-
rækt og á sviði nýrrar hátækni sem og
iðju sem ekki er skaðvænleg fyrir and-
rúmsloftið.
Í fjórða lagi vil ég nefna lýðræðisum-
bæturnar. Þar er mest um vert að færa
vald til fólksins. Ég vil binda í stjórn-
arskrá möguleika kjósenda til þess að
hafa frumkvæði að því að setja mál á
dagskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ég er
reiðubúinn til þess að skoða þröskulda
í því sambandi því það þarf að birtast
sterkur vilji meðal þjóðarinnar til að
knýja fram þjóðaratkvæði. Ég tel það
skipta gríðarlega miklu máli að færa
meira vald til þjóðarinnar. Það var líka
stefna Samfylkingarinnar á meðan ég
var formaður hennar að skera alger-
lega á milli löggjafarvaldsins og fram-
kvæmdavaldsins. Ég held reyndar –
eins og glöggt kom fram í sumar – að
nú sé verið að snúa harkalega ofan af
ráðherraræðinu sem Sjálfstæðisflokk-
urinn kom á.
Þetta tvennt, aðskilnaður fram-
kvæmda- og löggjafarvalds og sjálf-
stætt frumkvæði þjóðarinnar til að
setja mál á dagskrá í þjóðaratkvæða-
greiðslu, skiptir langmestu máli í lýð-
ræðisumbótunum. Kreppan var gríð-
arlegt áfall, en við eigum sem þjóð að
einsetja okkur að koma sterkari út og
með traustara og réttlátara samfélag
en þegar við sigldum inn í myrkrið í
fyrra.
„Þverstæðan í afsögn Ögmundar er því
fólgin í því að ríkisstjórnin hefur ekki
styrkst við að hann fór en afsögnin bjó
til farveg fyrir lausn á Icesave...“
„Bjarni Benediktsson og Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson eru gæðingsefni
en ennþá eru þeir ekkert umfram það.“
„Ég hef alltaf dáðst að
Ögmundi og þykir undur
vænt um hann. Mér finnst
hann gegnumheill maður,
en finnst fullerfitt að fá hann
til að skipta um skoðun.“