Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.2011, Blaðsíða 26

26 | Erlent 15.–17. apríl 2011 Helgarblað
Laurent Gbagbo, fyrrverandi forseti
Fílabeinsstrandarinnar, situr nú í
stofufangelsi á Golf-hótelinu í Abidj-
an – stærstu borg landsins. Það kann
að hljóma kaldhæðnislega, en fyr-
ir viku var það keppninautur Gbag-
bos, Alassane Ouattara, sem hafðist
við á sama hóteli. Ouattara sigraði
sem kunnugt er í forsetakosningum
á Fílabeinsströndinni í nóvember
síðastliðnum, en Gbagbo neitaði að
viðurkenna ósigur og sat sem fast-
ast í embætti forseta. Nú er Ouattara
hins vegar fluttur í forsetahöllina en
stuðningsmenn hans, með aðstoð frá
herliði Sameinuðu þjóðanna, gerðu
sitt í að sprengja hluta hennar í loft
upp í síðustu viku.
Rannsókn og sannleiksnefnd
Frá því í nóvember á síðasta ári hafa
bardagar geisað á götum úti á Fíla-
beinsströndinni milli stuðnings-
manna Gbagbos annars vegar og
Ouattara hins vegar. Þessir bardagar
hörðnuðu enn frekar í mars sem varð
til þess að talað var um borgarastyrj-
öld í landinu. Allt frá árinu 2002 til
ársins 2007 var blóðug borgarastyrj-
öld á Fílabeinsströndinni þar sem
uppreisnarmenn reyndu að steypa
Laurent Gbagbo af stóli. Ouattara
segir að nú sé kominn tími til að setja
af stað rannsókn, sem muni ekki að-
eins taka til nýframinna stríðsglæpa
– heldur verður gerð tilraun til að
dusta rykið af öllum þeim glæpum
sem framdir hafa verið síðan herinn
í landinu rændi völdum árið 1999. Í
kjölfar valdaránsins var engu að síð-
ur boðað til forsetakosninga árið
2000, en þar sigraði einmitt Laurent
Gbagbo.
Lognið á undan storminum
Eftir að Gbagbo hafði sigrað í for-
setakosningunum árið 2000 var von-
ast til þess að stöðugleiki kæmist á í
landinu. Gbagbo hafði sigrað fulltrúa
hersins, Robert Guéï, en sá síðar-
nefndi neitaði í raun að viðurkenna
ósigur til að byrja með – rétt eins og
Gbagbo í nóvember.
Árið 2000 stóð þjóðin með
Gbagbo. Eftir uppreisn, sem kostaði
180 manns lífið, lét Guéï loks af emb-
ætti og Gbagbo settist í forsetastól.
Í hönd fór tiltölulega rólegt tímabil
sem átti eftir að endast í tæp tvö ár.
Borgarastyrjöld
Þegar Laurent Gbagbo var í opin-
berri heimsókn á Ítalíu í september
árið 2002 var gerð tilraun til valda-
ráns. Gbagbo hafði þá nýlega leyst
upp hluta hersins í landinu þar sem
hann taldi að það fé sem var varið til
varnarmála mætti nýta betur annars
staðar. Þessir sömu hermenn leiddu
lið uppreisnarmanna og telja marg-
ir að sá sem stóð á bak við uppreisn-
ina hafi verið Robert Guéï, þó það sé
enn umdeilt. Uppreisnin hófst um
morgun inn 19. september og áður en
dagur var að kveldi kominn lá blóðugt
lík Guéïs úti á götu í Abidjan. Er jafn-
vel talið að herlið hliðhollt Gbagbo
hafi myrt Guéï „saklausan“ og stillt
líki hans upp úti á götu, svo almenn-
ingur myndi skilja að svona færi fyrir
þeim sem reyndu að bola Gbagbo frá.
Gbagbo sneri aftur frá Ítalíu fyrr en
áætlað var. Hann flutti ávarp til þjóð-
arinnar í sjónvarpi þar sem hann lýsti
því yfir að uppreisnarmenn héldu
til á heimilum innflytjenda og að-
komumanna. Þar hellti Gbagbo olíu
á eldinn þar sem sjálfskipaðir lög-
gæslumenn fóru mikinn og kveiktu í
þúsundum heimila þar sem grunur
lék á að uppreisnarmenn héldu til.
Ouattara var einn þeirra sem fékk að
kenna á íkveikjunum, heimili hans
var brennt til grunna en hann náði að
flýja í franska sendiráðið.
Knattspyrnan hjálpaði
Deilurnar um ríkisstjórn Gbagbos
þróuðust brátt út í trúarbragða-
deilur milli norðurhluta landsins,
þar sem meirihluti íbúa er múslim-
ar, og suðurhluta landsins, þar sem
flestir aðhyllast kristni. Þrátt fyrir að
Gbagbo hefði skrifað undir friðar-
samninga við uppreisnarmenn árið
2003 héldu bardagar áfram. Í leik-
inn skárust einnig stríðsherrar frá ná-
grannalöndum sem reyndu að nýta
sér óstöðugt ástandið og hrifsa til sín
verðmæt landsvæði þar sem kaffi- og
kakóbaunarækt var í blóma. Deiluað-
ilar voru farnir að skipta tugum árið
2004 og var í raun erfitt að sjá hverj-
ir væru að berjast með hverjum. Var
vopnum komið í hendur barna í
auknum mæli og hryllingurinn jókst
með degi hverjum.
Ljósið í myrkrinu var góður árang-
ur knattspyrnulandsliðs Fílabeins-
strandarinnar, en fyrirliði þess er
markaskorarinn heimsfrægi Didier
Drogba.
Drogba, sem leikur með Chelsea á
Englandi, tókst um tíma að vera sam-
einingartákn þjóðarinnar, eftir að
landsliðinu tókst að tryggja sér far-
seðilinn á HM í knattspyrnu árið 2006
sem fram fór í Þýskalandi. Í aðdrag-
anda keppninnar, og meðan á henni
stóð, dró verulega úr bardögum.
Lið Fílabeinsstrandarinnar var
reyndar slegið út í fyrstu umferð, en
stóð sig engu að síður vel – þá sér-
staklega þjóðhetjan Drogba.
Engar kosningar, óstöðugt
ástand
Vegna borgarastyrjaldarinnar var for-
setakosningum sem áttu að fara fram
árið 2005 frestað um eitt ár, sam-
kvæmt samkomulagi sem Gbagbo
vann með Afríkusambandinu. Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna féllst
einnig á að kosningunum yrði frest-
að og hið sama var uppi á teningnum
árið 2006, kosningunum var enn og
aftur frestað.
Að lokum fór svo að Gbagbo skrif-
aði undir friðarsamninga við leið-
toga uppreisnarmanna og bundu
þeir samningar endahnútinn á borg-
arastyrjöldina sem þá hafði geisað í
næstum fimm ár. Leiðtogi uppreisn-
armanna, Guillaume Soro, varð því
forsætisráðherra og átti það sinn þátt
í að tryggja friðinn.
Kosningar 2010
Forsetakosningarnar sem áttu upp-
haflega að fara fram árið 2005 fóru
ekki fram fyrr en í nóvember í fyrra. Í
þetta sinn var Alassana Ouattara leyft
að taka þátt, en í tíð Roberts Guéï sem
forseta hafði stjórnarskránni verið
breytt á þann máta að báðir foreldrar
forsetaframbjóðenda þyrftu að vera
fæddir á Fílabeinsströndinni. Faðir
Ouattara var frá Búrkína Fasó og kom
það í veg fyrir að hann byði sig fram
árið 2000.
Í þetta sinn var tvísýnt um úrslit
frá upphafi. Fyrrverandi forseti og
eftirmaður þjóðhetjunnar Félix Ho-
uphouët-Boigny, Henri Konan Bedié,
var einnig í framboði en féll út eft-
ir fyrstu umferð. Í seinni umferðinni
áttust við þeir Ouattara og Gbagbo.
Ouattara hafði betur með um 54 pró-
sentum atkvæða. Gbagbo sakaði hins
vegar uppreisnarmenn í norðurhluta
landsins, þá sömu og hann hafði
samið við fjórum árum áður, um að
hafa haft áhrif á úrslit kosninganna.
Kann hann að hafa eitthvað til síns
máls, þar sem leiðtogi uppreisnar-
manna, Guillaume Soro, var forsætis-
ráðherraefni Ouattara – og er einmitt
forsætisráðherra í dag.
Ætlar að láta rannsaka eigin
stuðningsmenn
Deilurnar milli stuðningsmanna
Ouattara og Gbagbos hafa verið blóð-
ugar. Ouattara segir að hann muni
innan tíðar ræða við saksóknara Al-
þjóðaglæpadómstólsins í Haag um
væntanlega rannsókn á voðaverkun-
um sem hafa verið framin af báðum
fylkingum á síðastliðnum mánuðum.
„Ég mun ræða við saksóknarann inn-
an skamms svo hefja megi rannsókn.
Þessi fjöldamorð eru óásættanleg,
mig hryllir við þeim.“
Ouattara hefur einnig lofað að
svokölluð „sannleiksnefnd“ verði
skipuð en henni verður falið að rann-
saka stríðsglæpi allt frá því að herinn
rændi völdum árið 1999. Ljóst er að
þar verður af nógu að taka.
Laurent Gbagbo er í öllu falli bú-
inn að fá sér lögfræðing nú þegar.
Sá er enginn annar en hinn franski
Jacques Vergés, sem hefur það á af-
rekalistanum að hafa varið Rauðu
kmerana í Kambódíu, fyrrverandi
nasistann Klaus Barbie og fyrrver-
andi forseta Serbíu, Slobodan Milo-
sevic.
n Laurent Gbagbo, fyrrverandi forseti Fílabeinsstrandarinnar, er nú í stofufangelsi
n Blóðugar borgarastyrjaldir hafa einkennt forsetatíð hans n Ouattara, réttkjörinn
forseti, ætlar að hefja rannsókn á stríðsglæpum undangenginna 12 ára
Blóðug átök um
áratugaskeið
Björn Teitsson
blaðamaður skrifar bjorn@dv.is
„Lið Fílabeins-
strandarinnar var
reyndar slegið út í fyrstu
umferð, en stóð sig engu
að síður vel – þá sérstak-
lega þjóðhetjan Drogba.
Ouattara Er nú loks orðinn forseti. Var
meinað að taka þátt í kosningum árið 2000
því faðir hans er frá Búrkína Fasó. mynd REutERs
Gbagbo Situr í stofufangelsi á Golf-hótel-
inu. Hefur ráðið lögfræðinginn Jacques
Vergés, sem hefur á ferli sínum varið
vægast sagt vafasama skjólstæðinga.
mynd REutERs
didier drogba Þjóðhetja á Fílabeinsströndinni og tryggði öðrum fremur frið á tímabilinu
2005–2006. mynd REutERs